Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να αγοράζει στην ελεύθερη αγορά απεριόριστες ποσότητες ομολόγων ίσως εκτονώσει για κάποιο χρονικό διάστημα την πίεση στην Ιταλία και την Ισπανία, αλλά δεν λύνει το πρόβλημα της Ευρωζώνης. Στην καλύτερη περίπτωση, δίνει χρόνο στις πολιτικές ηγεσίες για να αποφασίσουν -εγκαίρως- τη λήψη πιο δραστικών μέτρων και  να επεξεργαστούν ένα νέο συνολικό  “μοντέλο” για την Ευρωζώνη.

Όσο όμως κι αν τα μέτρα που αποφασίστηκαν είναι ελιππή, συγκροτούν μια σημαντική παρέμβαση και ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, παίζει το ρόλο του “καλού”, καθώς ανέλαβε τις πρωτοβουλίες σε συγχρονισμό με τους Νότιους και απέναντι σε μια Γερμανία που είχε αντιρρήσεις ακόμα και για τα “ημίμετρα”.
Πιο δραστικές παρεμβάσεις, όπως το “τύπωμα χρήματος” αντίστοιχο με εκείνο που γίνεται στις ΗΠΑ αποκλείονται προς το παρόν.

Στην ουσία, η ΕΚΤ λόγω του μεγάλου κινδύνου, αποφάσισε να χρηματοδοτήσει έμμεσα τις χώρες-μέλη, παρόλο που κάτι τέτοιο απαγορεύεται από τις Συνθήκες της Ευρωζώνης και το καταστατικό της κεντρικής τράπεζας.
Η δικαιολογία για την “παρανομία” είναι λίγο προσχηματική, αφού γίνεται επίκληση της ανάγκης να “μεταδίδεται” η νομισματική πολιτική σε όλες τις χώρες, κάτι που σήμερα δεν συμβαίνει: Η ΕΚΤ μπορεί να έχει μειώσει το βασικό της επιτόκιο στο 0,75% αλλά τα επιτόκια στην Ισπανία και την Ιταλία είχαν ανέβει σε επίπεδα κοντά στο 6% και το 7%, αντίστοιχα, λόγω του κινδύνου διάλυσης του ευρώ. Στόχος των παρεμβάσεων είναι οι αγορές ομολόγων να ρίξουν τα επιτόκια και να επιτευχθεί, έτσι, η  “μετάδοση” της νομισματικής πολιτικής.

Πολιτική παρέμβαση

Την ίδια στιγμή, όμως, η απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας αποτελεί και μια πολιτική παρέμβαση σε συγκεκριμένη κατεύθυνση. Για να ενεργοποιήσει το όπλο, απαιτεί από τις χώρες να ζητήσουν στήριξη από τους μηχανισμούς διάσωσης (το EFSF και τον ESM), δηλαδή να υπαχθούν σε “μνημόνια” με περικοπές κρατικών δαπανών, μείωση του κράτους πρόνοιας, λιτότητα και συμπίεση των μισθών.

Δεν αποκλείεται η προϋπόθεση των “μνημονίων” να ήταν το αντάλλαγμα προκειμένου η Γερμανία να αποδεχθεί τις αγορές ομολόγων. Ουδείς γνωρίζει τι πραγματικά συνέβη, διότι οι συνεδριάσεις και οι ψηφοφορίες της ΕΚΤ είναι μυστικές και δεν υπόκεινται σε κανόνες διαφάνειας και δημοκρατικού ελέγχου.

Υποτίθεται ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι ανεξάρτητη, ακριβώς για να προφυλαχθεί από τις πιέσεις των πολιτικών και να εφαρμόζει την νομισματική πολιτική απερίσπαστη από παρεμβάσεις.

Σήμερα, όμως, συμβαίνει το αντίστροφο.
Με το επιχείρημα ότι η παρέμβαση είναι μονόδρομος για να αποφευχθεί η καταστροφή, η ΕΚΤ, χωρίς να έχει δημοκρατική νομιμοποίηση, υπαγορεύει πολιτικές σε συγκεκριμένη (συντηρητική) κατεύθυνση και τις επιβάλλει στις εθνικές κυβερνήσεις, παρόλο που θα επιφέρουν μείωση εισοδημάτων και περιορισμό των  κοινωνικών δικαιωμάτων σε ευρεία κλίμακα.

Χώρια που οι πολιτικές αυτές δεν είναι ανεξάρτητες από εθνικά συμφέροντα, καθώς ευνοούν ορισμένες χώρες σε βάρος άλλων.

Γίνεται όλο και πιο  σαφές ότι ο ρόλος της ΕΚΤ είναι καθαρά πολιτικός και υπερβολικά σημαντικός για να ασκείται χωρίς δημοκρατικό έλεγχο.

Είναι φανερό, επίσης, ότι χρειάζονται πολιτικές λύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι οποίες θα αντιμετωπίζουν με αναπτυξιακά μέτρα τα θεμελιώδη προβλήματα, που είναι η ύφεση και η ανεργία.

Η ΕΚΤ θα πρέπει να αναλάβει άμεσα δράση για  την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης και την ενίσχυση της απασχόλησης, ενώ οι  στόχοι αυτοί θα πρέπει να περιληφθούν στο καταστατικό της με την ευκαιρία των ευρύτερων θεσμικών αλλαγών.
Διαφορετικά, αργά η γρήγορα, η κοινωνική πίεση σε τόσες πολλές χώρες θα δημιουργήσει ισχυρές  πολιτικές πιέσεις, οι οποίες θα οδηγήσουν σε αμφισβήτηση όχι μόνο τις επιμέρους  πολιτικές ηγεσίες, αλλά και συνολικά την ευρωπαϊκή προοπτική.
Και τότε η διάλυση του ευρώ θα γίνει όχι για οικονομικούς, αλλά για πολιτικούς λόγους.