Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Οι πολιτικές ευρωπαϊκές ηγεσίες και το προβληματικό θεσμικό κατασκεύασμα του ευρώ δεν μπορούν να απαντήσουν στις προκλήσεις που επιβάλλει η βίαιη αλλαγή των παγκόσμιων γεωπολιτικών ισορροπιών. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας ξεφουσκώνει, ο πλούτος και η ισχύς ξαναμοιράζονται παγκοσμίως, από τη Δύση στην αναπτυσσόμενη Ανατολή, και ενώ η Ευρώπη διαθέτει το οικονομικό μέγεθος ενός γίγαντα που θα μπορούσε να πρωταγωνιστήσει, συμπεριφέρεται ως πολιτικός νάνος.

Η συζήτηση για τις ελληνικές εγγυήσεις (η οποία ενδεχομένως να φέρει και πάλι εκβιαστικά στο προσκήνιο το ζήτημα των εμπράγματων εγγυήσεων, οι οποίες «αποκρούστηκαν» από την ελληνική πλευρά στις 21 Ιουλίου) είναι άλλη μία απόδειξη ότι η ευρωζώνη δεν έχει την απαιτούμενη συνοχή. Δεν έχει την πολιτική υπόσταση να υπερασπιστεί τις οικονομικές αποφάσεις της και υποκύπτει στους επιμέρους εθνικισμούς που αναβιώνουν με την οικονομική πίεση.

Η Ε.Ε. αργά ή γρήγορα θα αλλάξει - είτε επειδή θα εκδηλωθούν οι πολιτικές πρωτοβουλίες που θα δημιουργήσουν την απαραίτητη πολιτική υπόσταση, είτε επειδή θα υποκύψει στις διαλυτικές τάσεις.  Τα βασικά σενάρια είναι τρία και, εάν η Ελλάδα θέλει να επιβιώσει, πρέπει να προετοιμαστεί και για τα τρία με ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα παραγωγικής και θεσμικής αναδιάρθρωσης.  Στην Ελλάδα δεν αρκεί να ευχόμαστε ότι οι εθνικές εκλογές σε Γαλλία και Γερμανία θα αλλάξουν τις πολιτικές ισορροπίες και την άκαμπτη πολιτική και αντί για την ευρωλιτότητα διαρκείας που προτείνουν Μέρκελ και Σαρκοζί θα έχουμε ευρωομόλογο, μεταβιβάσεις πόρων και πρόγραμμα επενδύσεων για την ευρωπαϊκή ανάπτυξη. Ακόμα και εάν αυτό συμβεί, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι  «πολύ λίγα, πολύ αργά», ίσως να μην αφορούν σε όλες τις χώρες, ενώ στην πραγματικότητα οι εξελίξεις διεθνώς είναι τόσο καταιγιστικές που η Ευρώπη μπορεί απλώς... να μην προλάβει.

■ Το πρώτο σενάριο είναι στην κατεύθυνση της ομοσπονδιοποίησης.
Η ευρωζώνη δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς μεταβιβάσεις πόρων από τις πλούσιες στις φτωχές χώρες, αλλά ούτε και χωρίς κοινές οικονομικές πολιτικές. Η Γερμανία και η Γαλλία πρέπει να πληρώσουν για την Ελλάδα και την Πορτογαλία, ίσως και για την Ιταλία. Και οι χώρες αυτές  θα πρέπει να εφαρμόσουν κάποιες πολιτικές. Τα ποσά που θα μεταβιβαστούν, αλλά και οι πολιτικές που θα εφαρμοστούν πρέπει να προκύψουν μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες στις οποίες θα εκφράζονται και οι Ελληνες και οι Πορτογάλοι και οι Γερμανοί πολίτες. Το πρότυπο υπάρχει, είναι της ομοσπονδίας και λειτουργεί με επιτυχία σε μεγάλες (ΗΠΑ) και μικρές (Ελβετία) συνενώσεις.

■ Το δεύτερο σενάριο είναι της «Ευρώπης αλά καρτ» και των πολλών ταχυτήτων. Ενδεχομένως με ομοσπονδία, αλλά λιγότερα κράτη.
Το μεγάλο πρόβλημα, πέρα από την κρίση χρέους, είναι η ανάπτυξη και η διαφορά βιοτικού επιπέδου μεταξύ του πλούσιου Βορρά και της περιφέρειας. Μέρκελ και Σαρκοζί ανακοίνωσαν αποφάσεις που σφίγγουν τον κορσέ με μακροχρόνια λιτότητα και υποτιθέμενο στόχο τη δημοσιονομική πειθαρχία. Ο στόχος όχι μόνο είναι ανέφικτος, αλλά και καταστροφικός για την ανάπτυξη στην ευρωζώνη αυτή την περίοδο. Ειδικά η Ελλάδα και η υπόλοιπη περιφέρεια θα είναι αδύνατον να ακολουθήσουν και εκ των πραγμάτων θα υπαχθούν σε μια «δεύτερη ταχύτητα». Τα επιμέρους χαρακτηριστικά αυτής «της δεύτερης ταχύτητας» θα εξαρτηθούν από τις συνοδευτικές ευρωπαϊκές πολιτικές, αλλά και από τις διεθνείς συνθήκες. Εάν, για παράδειγμα, δεν γίνουν ταυτόχρονα μεγάλες χρηματοδοτικές και αναπτυξιακές «ενέσεις» (π.χ. επενδυτικά προγράμματα με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση) η δεύτερη ταχύτητα πιθανότατα δεν θα καταφέρει να παραμείνει στο ευρώ. Από εκεί ξεκινούν τα επιμέρους σενάρια είτε για προσωρινή έξοδο κάποιων χωρών (με ένα νόμισμα για εσωτερικές πληρωμές και το ευρώ για τις διεθνείς συναλλαγές) είτε για δύο ευρώ: ένα για τον σκληρό πυρήνα και ένα για την περιφέρεια.

■ Το τρίτο σενάριο είναι απλώς η διάλυση της ευρωζώνης. Υποτίθεται ότι ουδείς το επιθυμεί, διότι κάτι τέτοιο πραγματικά θα ισοδυναμούσε με καταστροφή για το σύνολο των χωρών που μετέχουν στο ευρώ αλλά και ευρύτερα για την παγκόσμια οικονομία. Μέχρι τώρα όμως οι ηγεσίες δεν δείχνουν να εργάζονται αποτελεσματικά γι’ αυτό.

Αναδημοσίευση από το Πρώτο Θέμα 21/08/2011