Αντώνης Ν. Βγόντζας

Η αντιπαράθεση με αφετηρία και αφορμή τη συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας και των Σκοπίων έχει ανεβάσει την οξύτητα στα πάνω-πάνω σκαλιά. Οι ύβρεις δεν λείπουν. Από κανένα σχεδόν κόμμα. Οι «ακραίοι» το γλεντούν. Τα επιχειρήματα λιγοστεύουν και φτωχαίνουν. Ακόμα και η πόλωση εξαντλεί τα δικά της όρια. Ο κίνδυνος του διχασμού καραδοκεί.

Πολλοί επιδίδονται σε εκκλήσεις για ψυχραιμία. Οι ίδιοι δεν διακρίνονται γι’ αυτή την αρετή. Χρησιμοποιούν τις αντίστοιχες ύβρεις. Αλλωστε η αφετηρία των όποιων σκέψεών τους πνίγεται σε πολλά συναισθήματα, πολλά από τα οποία παραμένουν σκοτεινά. Η αρετή του ορθολογισμού είναι σπάνια.

Μία βασική παραδοχή που προσωπικά υποστηρίζω: η συμφωνία είναι κακή. Και θα ερμηνευτεί κακά. Σε βάρος της Ελλάδας. Οπως από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης το 2011. Κρίθηκε τότε ότι η Ελλάδα προδίδει την Ενδιάμεση Συμφωνία αφού αντιτάχθηκε στην πρόσκληση από το ΝΑΤΟ να ενταχθεί σε αυτό το κράτος των Σκοπίων.

Το Σκοπιανό είναι εθνικό ζήτημα και πρόβλημα. Ο πυρήνας του προβλήματος βρίσκεται στον αλυτρωτισμό των Σκοπίων σε βάρος της Ελλάδας. Εναν αλυτρωτισμό που ξεκίνησε τον 19ο αιώνα και οξύνθηκε μετά τον διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας. Από τη φύση του, αυτό το πρόβλημα πρέπει να λυθεί. Εκκρεμεί, δε, πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα. Πρέπει να λυθεί. Με υστερικό χρονικό ορίζοντα. Δεν συνδέεται με άλλα εθνικά ζητήματα. Ούτε προφανώς με τα Ελληνοτουρκικά. Εκτός αν η κυβέρνηση έχει άλλες πληροφορίες. Αγνωστες κατά το παρελθόν. Δυσδιάκριτες στο παρόν.

Πολλοί ομιλούν για ιστορική ευκαιρία επίλυσης του προβλήματος. Σχεδόν κατεπειγόντως. Δεν προσδιορίζουν, όμως, τις πολιτικές και ιστορικές περιστάσεις που την καθιστούν επείγουσα.

Δεν είμαι συνταγματολόγος. Δεν είμαι διεθνολόγος. Είναι διακριτές αυτές οι ειδικότητες. Τα περισσότερα ζητήματα του προβλήματος εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Διεθνούς Δικαίου. Και αυτοί, περίεργα, μάλλον σιωπούν. Είμαι νομικός που επιμένει να μελετά τα κείμενα - και ιδίως τα αυθεντικά. Και έχω μετά από δεκάδες χρόνια (μερικά από αυτά σε θέσεις ευθύνης) την ακόλουθη γνώση και εμπειρία. Τα κείμενα των διεθνών συμβάσεων είναι δεκτικά «ανάγνωσης» από πολλούς αναγνώστες. Και η νομολογία των διεθνών δικαστηρίων πολλές φορές επιφυλάσσει δυσάρεστες εκπλήξεις.

Κορυφαίο παράδειγμα αποτελεί η περιπέτεια Ενδιάμεσης Συμφωνίας του Σεπτεμβρίου του 1995. Δεν κυρώθηκε από κανένα κράτος, σύμφωνα με τις εσωτερικές του καθενός διαδικασίες. Τα Σκόπια παραβίασαν τη συμφωνία αρκετές φορές. Παρ’ όλα αυτά, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έκρινε ότι η Ελλάδα παραβίασε την Ενδιάμεση Συμφωνία, εμποδίζοντας την ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ.

Τώρα στο κείμενο! Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι θα τεθεί σε ισχύ όταν θα έχει ολοκληρωθεί μια σειρά όρων και προϋποθέσεων που προβλέπεται στη συμφωνία αυτή. Αυτό δεν είναι ακριβές. Η συμφωνία παράγει έννομες συνέπειες σχεδόν με την υπογραφή της. Προσδιορίζει μια σειρά κανόνων και αρχών πριν από την έναρξη ισχύος της. Και μάλιστα σε βάρος μας. Η Ελλάδα αναλαμβάνει την υποχρέωση μετά την έγκρισή της από το Κοινοβούλιο των Σκοπίων «χωρίς καθυστέρηση»:

α) Να «γνωστοποιήσει στον πρόεδρο του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης ότι υποστηρίζει την έναρξη των ενταξιακών στην Ευρωπαϊκή Ενωση διαπραγματεύσεων» των Σκοπίων.

β) Να «γνωστοποιήσει στον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ ότι υποστηρίζει να απευθύνει το ΝΑΤΟ προς τα Σκόπια πρόσκληση ένταξης» των Σκοπίων. Βεβαίως προστίθενται όροι χωρίς χρονική ένταξη και προτεραιότητά τους.

Δεν πρόκειται για συμφωνία «erga omnes». Αλλα ισχύουν στο εσωτερικό της χώρας τους και άλλα επιθυμούμε να ισχύουν ως προς τη χώρα μας και τις άλλες χώρες. Εχουμε παραχωρήσει στους Σκοπιανούς το να ονομάζονται «Μακεδόνες» και η γλώσσα τους να αναγνωρίζεται ως «μακεδονική», αποδεχόμενοι το ανακριβές γεγονός ότι το έχουμε αποδεχθεί αυτό από το 1977. Εδώ, μάλιστα, το ελληνικό κείμενο που παράχθηκε με ευθύνη της ελληνικής κυβέρνησης διαφοροποιείται από το αγγλικό. Στο ελληνικό αναφέρεται ως «μακεδονική εθνότητα» των κατοίκων των Σκοπίων, ενώ συνδέεται ασφυκτικά με την ιδιότητα του πολίτη της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας. Ενώ η σωστή απόδοση είναι «Μακεδόνας» ο κάτοχος των ταξιδιωτικών εγγράφων.

Υπάρχουν και άλλες παράγραφοι με «σκοτεινά» και «ύπουλα» νοήματα και περιεχόμενο. Το πιο επικίνδυνο: η χρήση του όρου «Μακεδονία» από την Ελλάδα, τουλάχιστον στις εμπορικές χρήσεις, και μάλιστα χωρίς γεωγραφικό προσδιορισμό, μπορεί να διέλθει τις δύσκολες διαδρομές διαφόρων διεθνών επιτροπών στις οποίες η Ελλάδα δεν θα έχει ούτε την ισοψηφία ούτε, πολλώ μάλλον, την πλειοψηφία. Θα χρειαστούμε ακόμη και άδεια από τα Σκόπια. Και πρέπει να μην πρόσεξαν οι διάφοροι υπηρεσιακοί παράγοντες του υπουργείου Εξωτερικών ότι προβλέπουμε ακόμη και μονομερή προσφυγή των Σκοπίων στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Με ελάχιστες προϋποθέσεις για μια τέτοια μονομερή δικαστική πρωτοβουλία.

Και το κυριότερο: ο Μάθιου Νίμιτς παρίσταται ως απλός μάρτυρας στη συμφωνία αυτή. Που παραμένει διμερής. Χωρίς έννομες συνέπειες για τα τρίτα μέρη, ακόμα και για τα «Ηνωμένα Εθνη».

Ιστορικά οι λέξεις έχουν παίξει μεγάλο ρόλο. Με ελάχιστες λέξεις ιδρύθηκε ο χριστιανισμός. Και με ένα ρήμα κατέρρευσαν οι ειδωλολατρικές θρησκείες. «Αγαπάτε αλλήλους». Με τρεις λέξεις καταγράφηκε και κατέκτησε ιστορική θέση η Γαλλική Επανάσταση. «Ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη». Με ένα δίλημμα δύο λέξεων ξεσηκώθηκαν και οι Ελληνες για την ανεξαρτησία τους. «Ελευθερία ή Θάνατος». Για μια λέξη έχασαν τη ζωή τους εκατομμύρια άνθρωποι. «Κομμουνισμός» ή «κομμουνιστής ».

Βέβαια, οι λέξεις αλλάζουν περιεχόμενο. «Κομμουνισμό» κηρύττει η πολιτική ηγεσία της Κίνας, ενώ κυριαρχεί σε αυτήν ο άκρατος καπιταλισμός.

Οι λέξεις παίζουν τεράστιο ρόλο και τα ονόματα ακόμα πιο σημαντικό και σημαδεμένο. Γύρω από μια ονομασία και κάποια χρώματα δημιουργούνται κοινωνικές ομάδες και συμφέροντα. Ακόμα και αθλητικές. Εστω και αν με τον χρόνο στην αφετηρία τους μαζεύτηκαν γειτονόπουλα και κοινωνικές τάξεις. Σήμερα πια αυτά δεν ισχύουν. Μολονότι ονομασίες και χρώματα συγκινούν ακόμα εντονότερα. Ετσι, δεν κατανοώ εκείνους που βιάζονται να υποβαθμίσουν την αξία και τις συνέπειες των λέξεων, των ονομάτων και των χρωμάτων.

Και όσο για τη διεθνή υποστήριξη της συμφωνίας, οι μεν ΗΠΑ βιάζονται για τη νατοϊκή άμυνα έναντι της Ρωσίας, η δε Γερμανία επιθυμεί σφόδρα να ολοκληρώσει το έγκλημα του διαμελισμού της Γιουγκοσλαβίας.