Αντώνης Ν. Βγόντζας

Δεν ενδιαφέρει τη συντριπτική πλειοψηφία του λαού μας. Δεν είναι ολωσδιόλου αποκαλυπτικό. Δεν φωτίζει το περιεχόμενο των εκρηκτικών προβλημάτων μας. Δεν διαφωτίζει για τα αίτια της κρίσης. Οι λέξεις έρχονται, παρέρχονται και επιστρέφουν αφυδατωμένες ως έννοιες και με λιγότερο βάρος. Στον μέσο πολίτη, που θα μπορούσαν να πουν κάτι, είναι πεντακάθαρο πως δεν καταφέρνουν να αποκρύψουν τις προσωπικές ή παρεΐστικες στρατηγικές ορισμένων και τις ανήθικες προσδοκίες, πολιτικές ή κοινωνικές, επιβίωσής τους.

Τι έχει ουσία; Και τι μπορεί να συγκινήσει τις νεότερες γενιές; Τι τους παραδίνουμε ως οραματικό υλικό για τις ίδιες; Για μια αληθινή, νέα δυναμική πορεία της χώρας. Τα ιστορικά υποδείγματα είναι πολλά. Και τι τελικά σημαίνει να είσαι σήμερα ένας προοδευτικός πολίτης; Τι περιεχόμενο μπορεί να έχει μια προοδευτική πολιτική; Και πώς υποστηρίζεται μια τέτοια πολιτική από τον καθένα που θέλει να αυτοχαρακτηρίζεται προοδευτικός;

Υπάρχει ένας απρόσβλητος πυρήνας αξιών, ιδεών, αρχών και κανόνων που υποστηρίζουν διαχρονικά. Τόσο που νομίζω πως άνετα υποστηρίζουμε ότι συνιστούν και ιστορικές αξίες και επιλογές. Εναν πλήρη και δραστικό κατάλογο ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πολιτικών και κοινωνικών. Για όλους τους πολίτες και κατοίκους της πατρίδας μας. Ασκούνται και προστατεύονται από μια ανθρωποκεντρική πολιτεία και κοινωνία. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια δεν εκχωρείται σε κανέναν. Δεν αναθεωρείται. Ούτε ανεχόμαστε τη γραφειοκρατική διεκπεραίωσή της. Απαιτούμε και διεκδικούμε, ως προϋπόθεση και θεμελιώδη εγγύηση, την ανοικοδόμηση ενός κράτους δικαίου, ικανού και αποτελεσματικού στη διαχείριση της δημοκρατικής νομιμότητας. Ποτέ δεν παραχωρήσαμε στη συντήρηση τον νόμο και τη σώφρονα και κοινωνικά σταθμισμένη εφαρμογή του. Ούτε ενθαρρύνουμε τη στρέβλωσή του στα χέρια δήθεν δυναμικών μειοψηφιών.

Οι προοδευτικοί πολίτες έχουμε έναν αταλάντευτο στόχο. Πάντοτε. Διαχρονικά και ιστορικά. Την επιδίωξη, προώθηση και υπεράσπιση της «κοινωνικής δικαιοσύνης» και της «ανοιχτής κοινωνίας». Ο προοδευτικός πολίτης δεν μπορεί να είναι έντιμος μπροστά στο αποκρουστικό φαινόμενο της επανόδου της χώρας μας (και των περισσότερων οικονομιών του κόσμου) σε συνθήκες κοινωνικού διχασμού και διευρυνόμενης ανισότητας μεταξύ των πλουσίων (και πολύ πλουσίων) και των φτωχών και νεόπτωχων. Οι πρώτοι είναι εξαιρετικά λίγοι. Οι δεύτεροι είναι οι περισσότεροι.

Γνωρίζουμε, εμπειρικά και επιστημονικά, πως το κοινωνικό κράτος έχει στα χέρια του τρεις πολύ ισχυρούς μηχανισμούς καταπολέμησης των εισοδηματικών ανισοτήτων και της κοινωνικής αδικίας.

Πρώτον, την προοδευτική φορολόγηση των εισοδημάτων. Η έμμεση φορολογία (αυτό λίγοι, ελάχιστοι και κακόπιστοι το αμφισβητούν) δυστυχώς εντατικοποιείται τα τελευταία χρόνια και επιβαρύνει τις χαμηλότερες τάξεις. Και δυσβάστακτα και άδικα τους πτωχούς και νεόπτωχους.
Δεύτερον, την παιδεία που αντιπαλεύει τις εισοδηματικές ανισότητες. Ο εκδημοκρατισμός της (η «δωρεάν παιδεία»!) τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες μάς έδωσε το εισιτήριο δυναμικής εισόδου στην ανοικτή κοινωνία. Σήμερα, η «δωρεάν παιδεία» κατάντησε πανάκριβη. Και το εκπαιδευτικό μας σύστημα περιθάλπει φαινόμενα και συνθήκες ανέγερσης μιας κλειστής κοινωνίας. Μιας προκλητικά περίκλειστης.

Τρίτον, το κοινωνικό κράτος που δεν ταυτίζεται με τον κρατισμό. Οπωσδήποτε, όμως, έχει σταθερούς πυλώνες. Την υποχρεωτική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για ολόκληρο τον πληθυσμό. Την ειδική προστασία ευπαθών ομάδων του πληθυσμού. Την εξαιρετική φροντίδα της τρίτης ηλικίας, απαλλαγμένης από όλους τους φόβους της, που είναι κοινωνικά πρόσφοροι και διαχειρίσιμοι. Και, σε κάθε περίπτωση, το κοινωνικό κράτος δεν αντιμετωπίζει τον άνεργο πολίτη ως δυνητικά οκνηρό. Τον επιδοτεί και τον μετεκπαιδεύει.

Ο προοδευτικός πολίτης της χώρας μας έχει και κατέχει όλον τον τεράστιο πλούτο αξιών και κανόνων που έχει υπερασπιστεί κάτω από διαφορετικές πολιτικές, κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες και περιστάσεις. Κατανοεί τι μπορεί να αναθεωρήσει στο περιθώριο αυτών των ιδεών και κανόνων. Ορισμένες (λίγες!) αποφάσεις για τις οποίες αγωνίστηκε για την εφαρμογή τους χθες μπορεί σήμερα να είναι συντηρητικές. Ή και αντιδραστικές. Δεν αναθεωρεί. Και παραμένει έντιμος υπερασπιστής ολόκληρου του πλέγματος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Πασχίζει για την κοινωνική δικαιοσύνη. Αγωνίζεται για την πατρίδα του μέσα στην Ευρώπη. Και στον κόσμο. Και, φυσικά, είναι αυτονόητα ή αυτοδίκαια δημοκράτης.