Άννυ Ποδηματά

Το υπόβαθρο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2007 είναι γνωστό και πολυσχολιασμένο: ο ασύδοτος χαρακτήρας της λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, με κυρίαρχο στόχο την κερδοσκοπία και το βραχυπρόθεσμο κέρδος, σε βάρος των μακροπρόθεσμων επενδύσεων που δημιουργούν οφέλη για την οικονομία και την κοινωνία.
Εκείνα τα χρόνια, η τότε ελληνική κυβέρνηση (Καραμανλή) διατυμπάνιζε ότι «η ελληνική οικονομία δεν έχει να φοβάται τίποτα» γιατί «είναι θωρακισμένη» λόγω της ασήμαντης έκθεσης του χρηματοπιστωτικού της συστήματος στις διεθνείς αγορές!

Το τι επακολούθησε είναι γνωστό. Η μικρή έκθεση του τραπεζικού μας συστήματος δεν μας προστάτεψε και όχι μόνο καταρρεύσαμε, αλλά γίναμε (μαζί με τις ενδογενείς αδυναμίες της Ευρωζώνης) και δούρειος ίππος για τη μετεξέλιξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης σε κρίση χρέους του ευρώ.

Αν και το υπόβαθρο της δικής μας κατάρρευσης είναι πολύ διαφορετικό, έχει ένα κοινό χαρακτηριστικό με την κατάρρευση των χρηματοπιστωτικών αγορών: την κερδοσκοπία. Δηλαδή τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος με γνώμονα το βραχυπρόθεσμο (πολιτικό) κέρδος και την κερδοσκοπία/ψηφοθηρία σε βάρος του μακροπρόθεσμου σχεδιασμού που διασφαλίζει οφέλη για την κοινωνία και την οικονομία.

Είναι αλήθεια ότι δεν πρόκειται για αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο. Η κρίση εκπροσώπησης που μαστίζει τα τελευταία χρόνια την Ευρώπη, τις ΗΠΑ αλλά και γενικότερα τον ανεπτυγμένο κόσμο επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές.

Η διαφορά είναι ότι σε αντίθεση με μας οι άλλες χώρες έχουν ισχυρά αντίβαρα, κυρίως θεσμικά, που λειτουργούν ελεγκτικά και εξισορροπητικά στο πολιτικό σύστημα και την εκτελεστική εξουσία περιορίζοντας σε έναν βαθμό τις επιπτώσεις από την κερδοσκοπική/ψηφοθηρική λειτουργία της πολιτικής.

Εμείς άλλωστε χρεοκοπήσαμε. Και θα περίμενε κανείς ότι μετά απ’ ό,τι μας συνέβη την τελευταία 10ετία θα ήμασταν σε θέση να συζητήσουμε και να σχεδιάσουμε για την επόμενη μέρα με γνώμονα το μακροπρόθεσμο συμφέρον της χώρας και όχι τη βραχυπρόθεσμη κερδοσκοπία κομμάτων και πολιτικών.

Θα περίμενε κανείς μια στοιχειώδη συνεννόηση σε ζητήματα ζωτικής σημασίας για το παρόν και το μέλλον μας, πολύ περισσότερο όταν το περιβάλλον είναι ρευστό και επικίνδυνο από γεωπολιτική άποψη, ασταθές και ανταγωνιστικό σε ό,τι αφορά την οικονομία.

Θα περίμενε κανείς η πολιτική αντιπαράθεση να γίνεται με επιχειρήματα και όχι με αφορισμούς και να μην επικεντρώνεται στο εάν η έξοδος από τα μνημόνια θα είναι ή όχι «καθαρή», αλλά στο νέο αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας.

Προχθές υποβλήθηκε στους θεσμούς ένα άνευρο και γενικόλογο «Εθνικό Σχέδιο Αναπτυξιακής Στρατηγικής 2021», στο οποίο αποτυπώνονται μεγαλόπνοοι στόχοι και ευχολόγια χωρίς προτάσεις πολιτικής, μέτρα και χρονοδιαγράμματα για την υλοποίησή του:

Θέλουμε μείωση της ανεργίας και ενίσχυση της απασχόλησης, θέλουμε δημογραφική ανασυγκρότηση και περιορισμό της «φυγής εγκεφάλων» στο εξωτερικό, θέλουμε βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και καλύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον, θέλουμε προώθηση της κοινωνικής και περιφερειακής συνοχής, θέλουμε περιβαλλοντικό επανασχεδιασμό της οικονομίας.

Θέλουμε αλλά δεν περιγράφουμε το πώς.

Γιατί η «εθνική αναπτυξιακή στρατηγική δεν ήταν καν δική μας εθνική προτεραιότητα αλλά μνημονιακή υποχρέωση», την οποία η κυβέρνηση αξιοποίησε για να διοργανώσει περιφερειακές κομματικές φιέστες ανά την Ελλάδα.

Αλλά και γιατί η αντιπολίτευση δεν θέλησε καθόλου να σηκώσει το θέμα της αναπτυξιακής στρατηγικής, δεν πίεσε για τη διενέργεια μιας ουσιαστικής διαβούλευσης με κατάθεση συγκεκριμένων προτάσεων, δεν ζήτησε καν τη διεξαγωγή μιας συζήτησης στη Βουλή!

Σε μια χώρα που έχει απολέσει το 1/4 του εθνικού της πλούτου, που εξακολουθεί να έχει ποσοστά ανεργίας δυσθεώρητα υψηλά, που αντιμετωπίζει το brain drain και δυσοίωνα δημογραφικά χαρακτηριστικά, η εμμονή στη λογική της πολιτικής κερδοσκοπίας και της κάθετης πόλωσης, με βασικό γνώμονα την παραμονή ή την εναλλαγή στην εξουσία, είναι απλά καταστροφική.

Ναι, γυρίσαμε στην ανάπτυξη αλλά έχουμε τον χαμηλότερο ρυθμό στην Ευρωζώνη. Ναι, αντιμετωπίσαμε τις βασικές μακροοικονομικές ανισορροπίες αλλά έχουμε ακόμη ένα δυσθεώρητο εμπορικό έλλειμμα, το οποίο μάλιστα έχει την προοπτική να επιδεινωθεί αν δεν αντιστραφεί η τάση ενίσχυσης της κατανάλωσης έναντι της παραγωγής και των επενδύσεων στο ΑΕΠ. Δεν είναι ώρα ούτε για επινίκιες θριαμβολογίες ούτε για καταστροφολογία. Είναι ώρα για συνεννόηση...

*Πρώην αντιπρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου, δημοσιογράφος