Τι μας προκαλεί «χτυποκάρδια»

Αθώες ή ένοχες, οι καρδιακές αρρυθμίες αποτελούν έναν από τους συχνότερους λόγους επίσκεψης σε καρδιολόγο. Ο ασθενής τις αντιλαμβάνεται είτε ως φτερούγισμα, είτε ως ακανόνιστους χτύπους, είτε ως παύσεις του φυσιολογικού ρυθμού της καρδιάς.

Όπως μας εξηγεί ο καρδιολόγος Θανάσης Δρίτσας, φυσιολογικά ο χτύπος της καρδιάς (καρδιακός παλμός) είναι ρυθμικός με πολύ μικρές αποκλίσεις οι οποίες συνήθως οφείλονται στην αναπνευστική λειτουργία της εκπνοής-εισπνοής. Την ομαλότητα του καρδιακού παλμού εξασφαλίζει η λειτουργία ενός ηλεκτρικού κέντρου εντολών που λέγεται φλεβόκομβος και βρίσκεται στο πάνω μέρος της καρδιάς, στην περιοχή των κόλπων.

Ο φλεβόκομβος είναι ο φυσικός βηματοδότης και δίνει την ηλεκτρική εντολή για να λειτουργήσει και το κάτω μέρος της καρδιάς δηλ. ο καρδιακός μυς που όταν συσπάται εκτελεί την μηχανική λειτουργία της προμήθειας αίματος στα όργανα του σώματος. Ο φλεβόκομβος συμπεριφέρεται όπως ο τυμπανοκρούστης στα ρωμαϊκά πλοία που έδινε το ρυθμό στους κωπηλάτες για να συντονίζουν τις κινήσεις τους.

Μερικές φορές παρεμβάλλονται και ηλεκτρικές διεγέρσεις από άλλα έκτοπα κέντρα μέσα στην καρδιά που βρίσκονται είτε στη περιοχή των κόλπων είτε των κοιλιών. Αυτό όταν δεν συμβαίνει συχνά είναι σε κάποιο βαθμό φυσιολογικό αλλά αν συμβαίνει πολύ συχνά μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα. Οι ασθενείς τότε προσέρχονται για καρδιολογική εξέταση επειδή νοιώθουν αίσθημα παλμών, «φτερούγισμα» στο στήθος ή ένα ενοχλητικό αίσθημα παροδικής παύσης του καρδιακού παλμού.
Είναι σημαντικό για την ακρίβεια της διάγνωσης να γίνει ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ) την στιγμή που ο ασθενής νοιώθει τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν, τονίζει ο κ. Δρίτσας. Συχνά η διάγνωση είναι έκτακτες συστολές που όταν προέρχονται από το πάνω μέρος της καρδιάς (κόλπους) ονομάζονται υπερκοιλιακές ή κολπικές και όταν προέρχονται από το κάτω μέρος (κοιλίες) ονομάζονται κοιλιακές έκτακτες. Μερικές φορές ο φλεβόκομβος σταματάει να λειτουργεί και τότε αναλαμβάνουν εξ ολοκλήρου άλλα έκτοπα ηλεκτρικά κέντρα τα οποία όμως προκαλούν συνέχεια πλέον ακανόνιστους παλμούς και αυτό λέγεται κολπική μαρμαρυγή που είναι μια πλήρης αρρυθμία.

Συνήθεις αιτίες έκτακτων συστολών είναι η υπερβολική λήψη καφείνης, οινοπνευματωδών, ο έντονος γαστρικός φόρτος, η νικοτίνη και το έντονο άγχος. Η διερεύνηση των εκτάκτων συστολών πρέπει να περιλαμβάνει βιοχημικές και αιματολογικές εξετάσεις όπως πχ τον έλεγχο της λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένος (Τ3, Τ4, TSH) γιατί ο υπερθυρεοειδισμός είναι συχνή αιτία έκτακτων υπερκοιλιακών συστολών ή και κολπικής μαρμαρυγής. Επίσης παθολογικές καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν συχνά έκτακτες συστολές είναι η αρτηριακή υπερταση, η αναιμία, τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα, οι διαταραχές ηλεκτρολυτών (πχ του καλίου, του ασβεστίου, του μαγνησίου) και η λήψη ορισμένων φαρμάκων. Η διερεύνηση του ακανόνιστου καρδιακού παλμού πρέπει να περιλαμβάνει και 24ωρο Holter ρυθμού προκειμένου να γίνει διάγνωση του τύπου της αρρυθμίας, της συχνότητας και της σοβαρότητας έτσι ώστε να αποφασισθεί πιθανή φαρμακευτική αντιμετώπιση.

Σε ορισμένες περιπτώσεις οι συχνές έκτακτες συστολές ή η κολπική μαρμαρυγή μπορεί να υποκρύπτουν παθήσεις των καρδιακών βαλβίδων, στεφανιαία νόσο ή άλλες μη ισχαιμικού τύπου μυοκαρδιοπάθειες. Απαραίτητη εξέταση για τον αποκλεισμό παθήσεων των βαλβίδων ή του μυοκαρδίου είναι το υπερηχογράφημα της καρδιάς (triplex) όπου θα καθορισθεί και ένας σημαντικός παράγων που είναι η λειτουργικότητα του καρδιακού μυ (κλάσμα εξώθησης της αριστερής κοιλίας).

Για τον αποκλεισμό της στεφανιαίας νόσου ιδιαίτερα σε όσους έχουν παράγοντες κινδύνου (ηλικία άνω των 40, υψηλή χοληστερόλη, υπέρταση, διαβήτη, κάπνισμα, οικογενειακό ιστορικό) μπορεί ο καρδιολόγος να ζητήσει αρχικά μια δοκιμασία κόπωσης ή εναλλακτικά μια απεικονιστική μέθοδο εκτίμησης της ισχαιμίας (πχ σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου με θάλιο). Η διερεύνηση της κολπικής μαρμαρυγής είναι εξαιρετικά σημαντική και η κολπική μαρμαρυγή απαιτεί άμεση χορήγηση αντιπηκτικής αγωγής επειδή τείνει να προκαλέσει σχηματισμό θρόμβων που μπορεί να εκτιναχθούν στην περιφέρεια και να προκαλέσουν αγγειακά επεισόδια (πχ εγκεφαλικό επεισόδιο).

Σε κάθε περίπτωση ο κλινικός καρδιολόγος θα αποφασίσει σε περίπτωση ακανόνιστου καρδιακού παλμού ποια είναι η διάγνωση, το είδος της φαρμακευτικής ή άλλης αγωγής, το είδος των αναίμακτων διαγνωστικών εξετάσεων που θα απαιτηθούν και την πιθανή παραπομπή σε εξιδικευμένες περαιτέρω αιματηρές καρδιολογικές παρεμβάσεις (πχ στεφανιογραφία ή ηλεκτροφυσιολογικό έλεγχο).