Δυσλεξία: Οδηγίες για την αντιμετώπισή της στην τάξη

Η δυσλεξία εκδηλώνεται ως έντονη και επίμονη αδυνα­μία του παιδιού στην εκμάθηση του μηχανισμού της ανάγνωσης και της ορθογραφημένης γραφής. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διάγνωσή της είναι το παιδί να έχει φυσιολογικό νοητικό δυ­ναμικό, να μην υπάρχει οπτικό ή ακουστικό πρόβλημα, νευρολογική διαταρα­χή ή δυσμενείς ατομικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες.

Στο νηπιαγωγείο

Σημαντικοί δείκτες ετοιμότητας των παιδιών για τη μετέπειτα αναγνωστική τους ι­κανότητα υπάρχουν ήδη από τη μικρή ηλικία, ενώ φοιτούν στο νήπιο. Παρ’ όλα αυτά, μόνο μετά την ηλικία των 8,5-9 ε­τών μιλάμε με βεβαιότητα για το σύνδρομο της δυσλεξίας.

Γενικά τα νήπια: Δυσκολεύο­νται να αναγνωρίσουν και να συνειδητοποιή­σουν εύκολα κάποια χαρακτηριστικά των ήχων της γλώσσας. Να καταλάβουν δηλαδή τη θέση των φωνημάτων στις λέξεις, να αναλύ­σουν τις λέξεις στα επιμέρους φωνήματα κ.λπ. (προβλήματα φωνολογικής επίγνωσης), να αντιληφθούν τον ήχο (φθόγγο) απ’ όπου αρχίζει μια λέξη που ακούνε (το «ε» του ελέφαντα ή το «η» του ήλιου), να βρουν λέξεις που ομοιοκαταληκτούν.

-  Δεν είναι σε θέση να περιγράψουν ένα γεγο­νός ή να πούνε μια μικρή ιστορία με τη σειρά που έγινε, να αποστηθί­σουν τραγουδάκια ή ποιήματα.
-  Εχουν ανώριμο λόγο τόσο από συντακτικής όσο και από γραμματικής πλευράς, καθώς και περιορισμένο λεξιλόγιο.
-  Δεν καταλαβαίνουν τις χωροχρονικές έννοιες. Η σύγχυση στον προσανατολι­σμό και την κατεύθυνση είναι εμφανής στα ομαδικά παιχνίδια και στη γυμναστική που α­δυνατούν να κατανοήσουν και να εκτελέσουν. Είναι ανοργάνωτα, χάνουν τα πράγ­ματά τους, αλλά χάνονται και τα ίδια (όσον αφορά τη θέση τους, την τάξη τους κ.λπ.). Ξεχνούν τις οδηγίες που τους δίνουν, μπερδεύουν το τώρα, το πριν, το μετά.
- Στις ασκήσεις προγραφής και αργότερα της γραφής χρησιμοποιούν πότε το δεξί, πότε το αριστερό χέρι (ατελής πλαγίωση).
-  Δυσκολεύονται να γράψουν τα γράμματα με τη σωστή κατεύθυνση και σειρά και παρου­σιάζουν κάποιες ενδείξεις καθρεπτικής γρα­φής (3, ε, ω). 
-  Εμφανίζουν κάποια προβλήματα στη μνήμη οπτικής διαδοχής, π.χ., όταν βλέπουν μια καρτέλα με διάφορες φωτογραφίες στη σειρά και με­τά πρέπει να επαναλάβουν με τη σειρά ποιες είδαν χωρίς να τις βλέπουν.
- Εχουν διάσπαση προσοχής όταν τους μιλούν ή κάνουν μια δραστηριότητα στο νηπιαγω­γείο, που μπορεί να συνοδεύεται και από κι­νητική υπερδραστηριότητα, π.χ., δεν κάθο­νται στις θέσεις τους.
-  Αισθάνονται δυσκολία στην αδρή κινητικότητα, ιδίως όταν συνο­δεύουν την κίνησή τους η μουσική και ο ρυθμός (να κι­νούν το σώμα τους ρυθμικά ή να χτυπούν παλαμάκια).

Συμβουλές για τους δασκάλους στο Δημοτικό

-  Εξηγήστε στην τάξη από την αρχή της χρονιάς όσο πιο απλά γίνεται το πρόβλημα του συμμαθητή τους. Θα εκπλαγείτε με τον βαθμό κατανόησης των παιδιών.  
-  Χρησιμοποιείτε εικόνες, σύμβολα, χρώματα και άλλους μνημονικούς τρόπους για να ενισχύσετε τη μνήμη των ήχων των γραμμά­των, αλλά και την απεικόνισή τους, την ορθή κατευθυντικότητα του γράμματος κ.τ.λ.
-  Διδάσκετε από την αρχή τη συνεχόμενη γραφή, κάνοντας εξάσκηση στον αέρα, στην άμμο, στον πίνακα και τα τετράδιά τους. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να φτιάξουν το προσωπικό τους λεξικό/κάρτες/σημειωματά­ριο, όπου θα μπορούν να εξασκηθούν σε δύ­σκολες και γραμματικά ανώμαλες λέξεις.
-  Χρησιμοποιείτε έξυπνες συσκευές και τεχνικά βοηθήματα, όπως iPad, ακουστικά, υπολογιστές κ.λπ.
- Παίζετε παιχνίδια με λέξεις, αριθμούς κ.λπ. για να ενθαρρύνετε τη μάθηση.
- Για να ενισχύσετε τις αυτόματες δεξιότητες της ανάγνωσης, της γραφής και της ορθογραφίας του παιδιού κάντε πάρα πολλή πρακτική. Μην ξεχνάτε ότι τα δυσλεκτικά παιδιά χρειάζο­νται πολύ περισσότερη εξάσκηση και πάρα πολλές επαναλήψεις.
-  Βρείτε χρόνο, όσο πιο συχνά μπορείτε, για προσωπική επικοινωνία με το παιδί.
-  Διασφαλίστε συνεργασία με τους γονείς, καθώς εί­ναι αναμφισβήτητα οι καλύτεροι σύμμαχοί σας. Μην ξεχνάτε ότι και οι γονείς μπορεί να είναι και αυτοί δυσλεκτικοί.
-  Μην του βάζετε πολλή δουλειά στο σπίτι για­τί κουράζεται εύκολα.
-  Κρατήστε ένα βιβλίο σημειώσεων που θα το συμπληρώνετε ώστε να γνωρίζουν οι γονείς τι εργασία έχει να κάνει το παιδί στο σπίτι για την επόμενη μέρα.
-  Οσο κι αν είναι μικρή η πρόοδος του παι­διού, πρέπει να διασφαλίσετε ότι κάθε εβδομάδα θα μαθαίνει ή θα κάνει κάτι καινούριο που δεν μπορούσε να το κάνει προηγουμένως.

Της Χαράς Καραμήτσου
(λογοπεδικός, M.R.C.S.L.T.)
charakaramitsou@ath.forthnet.gr