Ο πιο καλός ακροατής

Ερευνες έχουν δείξει ότι το 60%-70% του χρόνου που περνούν τα παιδιά μας στο σχολείο αφορά τις ώρες που παρακολου­θούν και ακούν κάτι: τον δάσκαλο να τα διδάσκει, άλλους μαθητές να λένε το μάθημα, συζητήσεις μεταξύ τους κ.λπ.

Το πώς είναι κανείς καλός αποδέκτης-ακροατής δεν είναι κάτι που διδάσκεται στα σχολεία, όπως η γραφή και η ανάγνωση. Ολοι μας θεωρού­με φυσικό και εύκολο να ακούμε κάποιες οδηγίες και να τις ακολουθούμε. Ομως, η ακρόαση είναι μόνο αυτό; Οι ειδικοί λένε ότι το να έχει κάποιος καλή ακρόαση σημαίνει να μπορεί να εστιάζει την προσοχή του στα μηνύματα που ακούει και να αναλύει, να επεξεργάζεται τις σημαντικές πληροφορίες που περιέχονται σε αυτά. Και μάλιστα, να μαθαίνει να ακούει όχι απλώς με τα αυτιά του, αλλά ουσιαστικά. Μέσα δηλαδή από όλες τις αισθήσεις του, για να μπορεί να κατανοήσει τα βαθύτερα μηνύματα του συνομιλητή του και, κυρίως, να μοιράζεται τις σκέψεις και τους προβληματισμούς του.

Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά να γίνουν καλύτεροι ακροατές;

■ Η επικοινωνιακή δεξιότητα της ακρόασης δείχνει στην πράξη στο παιδί ότι το ακούν και συμμετέχουν ενεργά σε αυτά που λέει και, κυρίως, ότι το συναισθάνονται. Που σημαίνει ότι το υποστηρίζουν -χωρίς όμως να σημαίνει ότι πάντα συμφωνούν μαζί του- και επομένως το βοηθούν στη βελτίωση της αυτοεικόνας του. Ως γονείς μπορούμε να αποτελέσουμε ένα καλό πρότυπο, αν βέβαια έχουμε την ικανότητα να ακούμε και να ερμηνεύουμε σωστά τα μηνύματα που μας λένε τα παιδιά μας.
■ Να δείχνουμε ενδιαφέρον και να είμαστε προσεκτικοί. Τα παιδιά μπορούν αμέσως να καταλάβουν αν ενδιαφερόμαστε και αν τα προσέχουμε όταν μιλούν από τον τρόπο που τους απαντάμε ή -μερικές φορές- δεν τους απαντάμε. Αν θέλουμε να αποτελούμε παράδειγμα καλού ακροατή, θα πρέπει να κλείνουμε την τηλεόραση όταν μας μιλούν και να τα παρακολουθούμε.

■ Να τους δείχνουμε πώς να εστιάζουν στα σημαντικά σημεία της συζήτησης και να κάνουν τις σχετικές ερωτήσεις. Επίσης, είναι σημαντικό να μάθουμε στην πράξη πώς ο σωστός ακροατής παρακολουθεί με προσήλωση και περιμένει με υπομονή μέχρι να ολοκληρώσει ο συνομιλητής του τη σκέψη του.
■ Να τα ενθαρρύνουμε να μιλούν. Πολλές φορές τα παιδιά έχουν ανάγκη να τα παρακινούμε προκειμένου να αρχίσουν να μιλούν. Είναι πιο πιθανό να μοιραστούν τις σκέψεις τους μαζί μας αν τα πείσουμε ότι τα θεωρούμε άξια προσοχής.
■ Να ακούμε υπομονετικά. Τα παιδιά συχνά χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να εκφραστούν απ’ όσο εμείς οι ενήλικες. Θα πρέπει να είμαστε υπομονετικοί και να τα ακούμε σαν να έχουμε άπειρο χρόνο να τους αφιερώσουμε.
■ Να τα αφήνουμε να ολοκληρώνουν τη σκέψη τους. Να αποφεύγουμε να τα διακόπτουμε. Είναι εύκολο και συνηθισμένο πολλές φορές να σχηματίζουμε άποψη για το τι θέλουν να πουν προτού καν ολοκληρώσουν τις σκέψεις τους. Ισως βέβαια να είναι δύσκολο να τα ακού­με με σεβασμό και να μη διορθώνουμε τυχόν παρανοή­σεις τους, οφείλουμε ωστόσο να σεβόμαστε το δικαίωμά τους να εκφράζουν τη γνώμη τους.
■ Να «ακούμε» τα μη λεκτικά τους μηνύματα. Τα περισσότερα από τα λεγόμενά τους μας μεταφέρονται με τον τόνο της φωνής τους, τις εκφράσεις τους, τη στάση του σώματός τους, την ενέργεια ή την ένταση που αποπνέουν. Τις πιο πολλές φορές, τα μη λεκτικά μηνύματα είναι πιο αληθινά και αποκαλυπτικά από τα λεκτικά και μπορεί να εκφράζουν τους φόβους, τις επιθυμίες, τις βαθύτερες αιτίες και συμπεριφορές τους. Μην ξεχνάτε πως όταν διαβλέπουμε ένταση, είναι καλύτερα να αναβάλουμε τη συζήτηση για κάποια πιο ήρεμη στιγμή.

Να αναβαθμίσουμε την επικοινωνία

■ Να αποφεύγουμε τις αδιέξοδες ερωτήσεις. Δηλαδή, οι ερωτήσεις μας δεν θα πρέπει να κόβουν τη συζήτηση, αλλά να τη διευρύνουν. Οσες προκαλούν μονολεκτικές απαντήσεις ή αποκλειστικά και μόνο την απάντηση την οποία εμείς θεωρούμε σωστή οδηγούν τη συζήτηση σε αδιέξοδο. Αντίθετα, ερωτήσεις που προκαλούν την έκφραση απόψεων, επεξηγήσεις και περιγραφές προά­γουν τη συζήτηση.
■ Να διευρύνουμε το περιεχόμενο της συζήτησης. Μπορούμε να απο­μονώσουμε ένα σημαντικό μέρος όσων μας είπαν τα παιδιά μας και να επεκταθούμε σε αυτό, κάνοντας ερωτήσεις και χρησιμοποιώντας λέξεις και φράσεις από αυτά που μας είπαν. Οταν κάνουμε κάτι τέτοιο, ενισχύουμε την εμπιστοσύνη στις εκφραστικές τους ικανότητες, αλλά και τα πείθουμε ότι οι ιδέες τους είναι σεβαστές και, κυρίως, ότι τις ακούμε με προσοχή.
■ Να μοιραζόμαστε τις απόψεις μας. Οταν τα κάνουμε κοινωνούς των σκέψεών μας για ένα θέμα, όσο απλό και καθημερινό κι αν είναι, όπως τι χρώμα να βάψουμε ένα δωμάτιο, τους δείχνει ότι είμαστε έτοιμοι να ακού­σουμε τη γνώμη τους και μάλιστα ότι αυτή έχει και βαρύτητα.
■ Να καταλαβαίνουμε πότε πρέπει να σταματήσου­με. Οταν, ενώ μιλάμε, αρχίζουν να κοιτάνε αλλού και αδιαφορούν, τότε πρέπει να σταματήσουμε τη συζήτηση.
■ Να κατανοούμε τα συναισθήματά τους. Μία από τις σημαντικότερες ικανότητες που έχει ένας καλός ακροατής είναι η δυνατότητα να βάζει τον εαυτό του στη θέση του συνομιλητή του ή να δημιουργεί τέτοιες προϋποθέσεις ώστε να τον βοηθά να εξηγεί καλύτερα τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Ετσι, θα πρέπει να τα διευκολύνουμε για να μάθουν να μας εμπιστεύονται τις σκέψεις, τις ανησυχίες, τις επιθυμίες τους και να αποδεχόμαστε τα συναισθήματά τους, λέγοντάς τους, π.χ., ότι κατανοούμε πως είναι θυμωμένα με κάτι που συνέβη στο σχολείο. Το να δεχτούμε τα συναισθήματά τους, επαναλαμβάνοντας μάλιστα τις ίδιες τους τις λέξεις, είναι πολύ χρήσιμο την ώρα που βρίσκονται σε συναισθηματική φόρτιση.
■ Να βοηθάμε στην ξεκάθαρη έκφραση των συναισθημάτων τους. Καθώς τα ακούμε, πρέπει να προσπαθούμε για τη βελτίωση της προφορικής τους έκφρασης. Το πληρέ­στερο δικό μας λεξιλόγιό μας -ιδίως όταν έχουμε να κάνουμε με ένα μικρό παιδί- μπορεί να το βοηθήσει να εκφράσει πληρέστερα και με ακρίβεια αυτά που νιώθει, αλλά και να κατανοήσει καλύτερα και τις δικές μας σκέψεις και απόψεις.

Η σημασία των γονέων

Στην επικοινωνία με τα παιδιά μας, ο ρόλος μας ως γονέων είναι ιδιαίτερος και πολύ βαθύτερος από όλο το υπόλοιπο περιβάλλον τους, γιατί συμμετέχουμε και κυρίως συμπάσχουμε περισσότερο από κάθε άλλον όσον αφορά ζητήματα που αντιμετωπίζουν. Υπάρχει βέβαια και ένας πρόσθετος λόγος που είναι πλέον αναγκαίο να μάθουν να ακούνε ήρεμα και να προσπαθούν να εξάγουν λογικά συμπεράσματα μέσα από μια συζήτηση και όχι παρορμητικά και επιπόλαια. Δεν έχουμε παρά να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας την Ελλάδα του σήμερα, τις συζητήσεις που κάναμε μεταξύ μας και στις παρέες μας τις προηγούμενες δεκαετίες ή να ακούσουμε τους διαλόγους των πολιτικών και των δημοσιογράφων στα τηλεπαράθυρα. Μπορούμε άραγε να υποστηρίξουμε ότι μάθαμε να ακούμε και να συμμετέχουμε νηφάλια, ουσιαστικά και ψύχραιμα σε συζητήσεις μεταξύ μας προκειμένου να αποτελούμε παράδειγμα για τα παιδιά μας;


Χαρά Καραμήτσου
(λογοπεδικός, M.R.C.S.L.T.)
Ελευθερίου Βενιζέλου 25 Νέα Σμύρνη
Τηλ. 210 9581200
charakaramitsou@ath.forthnet.gr