114 χρόνια από τη γέννηση της Κατίνας Παξινού

Η Μήδεια, η Ηλέκτρα η Γερτρούδη, η Κυρία Άλβινγκ, η Κλυταιμνήστρα, η Έντα Γκάμπλερ και η Πιλάρ στο αριστούργημα του Χέμινγουεϊ «Για Ποιον Χτυπά η Καμπάνα», ήταν κάποιοι από τους ρόλους που ενσάρκωσε η μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός, Κατίνα Παξινού.

Η συγκλονιστική ερμηνεία που έδωσε ως Πιλάρ στην ταινία του σκηνοθέτη Sam Wood (1943), της χάρισε το Όσκαρ Β΄Γυναικείου Ρόλου, το πρώτο χρυσό αγαλματίδιο που δόθηκε σε μη Αμερικανίδα ηθοποιό. Παραλαμβάνοντας το Όσκαρ, η Κατίνα Παξινού είπε: «Το δέχομαι για λογαριασμό όλων των συναδέλφων μου του Εθνικού θέατρου, ζωντανών ή νεκρών»

Η Κατίνα Παξινού είχε κατέφυγε στις Η.Π.Α εν μέσω του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου μετά από ένα τυχαίο περιστατικό. Όταν ξέσπασε ο πόλεμος, η ηθοποιός έπαιζε στο Λονδίνο και ο δρόμος της επιστροφής της για την Ελλάδα έκλεισε. Έτσι αποφάσισε να φύγει για την Αμερική στην οποία ταξίδεψε με ένα αντιτορπιλικό.

Τα πρώτα χρόνια της ζωής της
Η Κατίνα Κωνσταντοπούλου, όπως ήταν το πατρικό της όνομα γεννήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1900 στον Πειραιά. Κόρη μεγαλοαστικής οικογένειας και συγκεκριμένα του αλευροβιομήχανου Βασίλη Κωνσταντόπουλου, η μικρή Κατίνα θα φοιτήσει στα καλύτερα σχολεία. Αρχικά στη Χιλλ, αργότερα στη Σχολή Καλογραιών της Τήνου και λόγω του ζωηρού της χαρακτήρα θα πάει εσώκλειστη σε σχολείο της Ελβετίας. Σπούδασε μουσική και τραγούδι στο Ωδείο της Γενεύης καθώς και σε άλλες αντίστοιχες σχολές στη Βιέννη και στο Βερολίνο.

Μετά την επιστροφή της στην Ελλάδα, σε ηλικία 17 ετών παντρεύεται βιομήχανο Ιωάννη Παξινό, και αποκτά μαζί του δύο κόρες, την Εθέλ και την Ιλεάνα. Τρία χρόνια αργότερα θα ζητήσει διαζύγιο από τον σύζυγό της ενώ σε ηλικία 34 ετών, θα χάσει την προτότοκη κόρη της, Εθέλ. «Είμαι ένας άνθρωπος, όπως όλοι. ΄Εζησα. Έκανα παιδιά. Έθαψα παιδιά. Και πόνεσα θάβοντας αυτά τα παιδιά» είχε πει η Κατίνα Παξινού σε ένα ντοκιμαντέρ του NBC για τη ζωή της.

Ο έρωτας με τον Αλέξη Μινωτή
Συναντιούνται το 1928, στο καμαρίνι της Μαρίκας Κοτοπούλη. Ο Αλέξης Μινωτής συμμετέχει στον θίασο της παράστασης και η Παξινού είχε πάει να συγχαρεί. Ο έρωτας τους είναι κεραυνοβόλος. Ο ίδιος ο Μινωτής είχε πει για εκείνη τη συνάντηση χρόνια αργότερα: «Μου έκανε εντύπωση η έντονη προσωπικότητα της και γι'αυτό επέδιωξα να την ξαναδώ. Αυτή η πρώτη συνάντηση από έπαιξε τεράστιο ρόλο γιατί από τυχαία και πρόχειρη έγινε σε λίγο καιρό δεσμός ερωτικός που επηρέασε όλα τα πράγματα και όλες τις αποφάσεις. Η Κατίνα είχε πάει στο Βερολίνο για να γίνει βαγκνερική τραγουδίστρια. Στις συζητήσεις που είχαμε προσπαθούσα να της εξηγήσω ότι η ελληνική μυθολογία είναι πολύ ανώτερη από τους τευτονικούς μύθους των Νυμπελούγκεν, θέλοντας να την πείσω να εγκαταλείψει το τραγούδι και να στραφεί στο κλασικό αρχαίο δράμα. Το 1940 παντρεύονται και μένουν μαζί μέχρι το τέλος της ζωής της, το 1973.

Η μεγάλη πρωταγωνίστρια Κατίνα Παξινού
Ο πρώτος της σημαντικός ρόλος ήταν της Βεατρίκης, στην ομώνυμη όπερα Αδελφή Βεατρίκη, που την έγραψε ειδικά γι' αυτήν ο Μητρόπουλος και η οποία ανέβηκε το 1920 στο Δημοτικό θέατρο Πειραιά. Ο πρώτος θεατρικός ρόλος της στην πρόζα ήταν το 1929, στο θέατρο Κοτοπούλη, στο «Γυμνή Γυναίκα» (La femme nue) του Μπατάιγ, που την καθιέρωσε και ως πρωταγωνίστρια δραματικών ρόλων.

Το 1931 συνεργάστηκε με τον κορυφαίο Έλληνα καλλιτέχνη Αιμίλιο Βεάκη με τον οποίο εισχωρεί στον συνεταιρικό θίασο του Αλέξη Μινωτή. Το 1940 έγινε μόνιμο μέλος του Εθνικού Θεάτρου. Με την Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου εμφανίσθηκε στο Λονδίνο στη Φρανκφούρτη και το Βερολίνο. Κατά την περίοδο του πολέμου εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ όπου και εμφανίσθηκε στο Μπρόντγουεϊ της Νέας Υόρκης. Όμως το έργο που την επέβαλε σε διεθνή κλίμακα και που της χάρισε το 1944 το Όσκαρ ηθοποιίας, από την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου, ήταν το «Για ποιον χτυπά η καμπάνα», όπου υποδυόταν το ρόλο της φλογερής πατριώτισσας της Ισπανίας, Πιλάρ. Για το κινηματογραφικό έργο «Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα», βραβεύτηκε με το βραβείο Κοκτώ.

Επέστρεψε στην Ελλάδα το 1952 όπου και άρχισε ξανά τις εμφανίσεις της στο Εθνικό Θέατρο με τον Αλέξη Μινωτή όπου ανεβάζει Ίψεν και Λόρκα αλλά κύριο πλέον ενδιαφέρον τις παραστάσεις αρχαίων θεατρικών έργων, αποδίδοντας τους πρωταγωνιστικούς ρόλους στα έργα: "Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα" του Λόρκα, "Η επίσκεψη της γηραιάς κυρίας" του Ντύρενματ, "Η τρελή του Σαγιώ" του Ζιρωντού, "Το μακρύ ταξίδι" του Ο΄ Νηλ. Επίσης έλαβε μέρος στα διάφορα Φεστιβάλ της δεκαετίας του "50 στις παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας στο Ηρώδειο και στην Επίδαυρο. Ενώ εμφανίσθηκε και στις ταινίες "Ο κύριος Αρκάντιν" του Όρσον Γουέλς και "Ο Ρόκο και τ΄ αδέλφια του" του Λουκίνο Βισκόντι (1960).

Τα χρόνια της δικτατορίας
Κατά την διάρκεια της δικτατορίας η Παξινού και ο Μινωτής συγκρότησαν δικό τους θίασο όπου και ανέβασαν μεταξύ άλλων τα έργα: "Ο ματωμένος γάμος" του Λόρκα, "Η Ήρα και το παγώνι" του Ο΄ Κέισυ, "Οι παλαιστές" του Στρατή Καρά κ.ά. Η τελευταία της παράσταση στο θέατρο ήταν στο ρόλο της μάνας στο έργο του Μπρεχτ "Μάνα κουράγιο" και στον κινηματογράφο "Το νησί της Αφροδίτης" (1969).

Το τέλος ενός μύθου
Χτυπημένη από καρκίνο καλπάζουσας μορφής, ήδη από το 1969, γνώριζε για την ασθένειά της. Η συμμετοχή της στην ταινία "Το νησί της Αφροδίτης" ήταν, ουσιαστικά, μία αναμέτρηση με τα όριά της. Έπαιξε στην ταινία υπομένοντας φρικτούς πόνους. Αργότερα, για την παράσταση "Μάνα κουράγιο", έβγαινε κάθε βράδυ στη σκηνή σέρνοντας ένα ολόκληρο και βαρύ κάρο. Το καλοκαίρι του 1972, η Kατίνα Παξινού εμφανίζεται, για τελευταία φορά, στο θέατρο της Επιδαύρου, όχι ως ηθοποιός, πράγμα που δεν εμπόδισε το κοινό να υποκλιθεί χειροκροτώντας όρθιο την μεγάλη ιέρεια της Τέχνης, η οποία «έφυγε», μετά από πολυετή μάχη με τον καρκίνο, στις 22 Φεβρουαρίου 1973.