2014: Η χρονιά των μεγάλων αρχαιολογικών ανακαλύψεων στην Ελλάδα

Η αξέχαστη Μελίνα Μερκούρη συνήθιζε να λέει ότι η «βαριά βιομηχανία της Ελλάδας είναι ο Πολιτισμός» και είκοσι χρόνια από τον θάνατο της, επιβεβαιώνεται περίτρανα. Λίγο πριν φύγει το 2014, ο ελληνικός και παγκόσμιος πολιτισμός έχει γίνει πλουσιότερος με σπουδαίες ανακαλύψεις όπως είναι ο τάφος της Αμφίπολης, ο ασύλητος Μακεδονικός τάφος που βρέθηκε στο νεκροταφείο των Αιγών, τα αρχαία οικιστικά κατάλοιπα που βρέθηκαν στο βυθό της Δήλου και σπάνιοι θησαυροί  που εντοπίστηκαν στο ναυάγιο των Αντικυθήρων. Ας θυμηθούμε τις σημαντικότερες με χρονολογική σειρά:

Απρίλιος 2014: Στο «φως» η προτομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Κύπρο
Μία ανασκαφή που βρισκόταν σε εξέλιξη από το 2007 στην περιοχή «Καταλύματα των Πλακωτών» Ακρωτηρίου Κύπρου, στη θέση των βρετανικών βάσεων, έφερε στο «φως» μία μαρμάρινη στήλη με την  προτομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, προσωποποίηση του
βυζαντινού αυτοκράτορα Ηρακλείου. Πρόκειται για μεταγενέστερο δημιούργημα και αποτελεί έναν «νέο Αλέξανδρο». Αυτή είναι η δεύτερη βασιλική προτομή που ανακαλύφθηκε καθώς είχε προηγηθεί ο εντοπισμός της πρώτης, το 2007.

Οι δύο βασιλικές είναι τμήμα ενός μνημειώδους εκκλησιαστικού συγκροτήματος, το οποίο, όπως ανέφερε σε ανακοίνωσή της, σε συνέδριο της Μητροπόλεως Κωνσταντίας - Αμμοχώστου, η υπεύθυνη της ανασκαφής, αρχαιολογική λειτουργός Α΄του Τμήματος Αρχαιοτήτων, δρ. Ελένη Προκοπίου, συνδέεται με τον Αμαθούσιο Άγιο Ιωάννη τον Ελεήμονα, Πατριάρχη Αλεξανδρείας, πολιούχο της Λεμεσού.

Ιούνιος 2014: Ανακαλύφθηκε υστερομινωικός τάφος στο χωριό Μονή Μαλεβιζίου
Λαξευτός τάφος της ύστερης μινωικής περιόδου (περίπου του 1300 π.Χ.) βρέθηκε σε αγροτικό δρόμο, λίγο έξω από το χωριό Μονή Μαλεβιζίο. Η ανακάλυψη έγινε κατά τη διάρκεια των εκσκαφών για την κατασκευή των εγκαταστάσεων του βιολογικού καθαρισμού των οικισμών Μονής, Κεραμουτσίου και Καμαρίου.

Πρόκειται για έναν ομαδικό τάφο που περιείχε πήλινες σαρκοφάγους, αγγεία και πολλά άλλα ευρήματα. Έπειτα από εντατική έρευνα, τα αρχαία αντικείμενα περισυνελέγησαν στα εργαστήρια συντήρησης της αρμόδιας ΚΓ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων.

Ιούλιος 2014: Εντοπίστηκε αρχαία πόλη στη Λάρνακα
Άγνωστα τμήματα αρχαίας πόλης, που χρονολογούνται στα τέλη της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (14ος - 12ος αι. π.Χ.) έφεραν στο φως ανασκαφές στη θέση Δρομολαξιά - Βυζατζιά (Χαλά Σουλτάν Τεκκέ), κοντά στον Διεθνή Αερολιμένα της Λάρνακας και στο γνωστό ομώνυμο τέμενος.

Η ομάδα του Πανεπιστημίου του Gothenburg της Σουηδίας, υπό τη διεύθυνση του Καθηγητή Πέτερ Φίσερ, που έκανε τις ανασκαφές, υπολογίζει ότι η πόλη είχε έκταση 25 - 50 εκτάρια. Οι αρχαιολόγοι κατέγραψαν πέντε πηγάδια, τα οποία ήταν ήδη μερικώς ορατά. Εντός ενός πηγαδιού (βάθους 7 μ. και διαμέτρου 1,5 μ.) βρέθηκε ένα ακέραιο ειδώλιο ταύρου. Το αντικείμενο αυτό ήταν πιθανόν μια προσφορά προς τη «Θεότητα του Πηγαδιού». Το συγκεκριμένο πηγάδι όμως φαίνεται να είχε αποξηρανθεί σε κάποιο στάδιο και συνεπώς τέθηκε σε αχρηστία.

Χρησιμοποιήθηκε όμως ως λάκκος απόρριψης, αφού βρέθηκε εντός του ακέραιος σκελετός
αλόγου. Ανάμεσα στα οστά του σκελετού αυτού βρέθηκε ένας εξαιρετικής ποιότητας σφραγιδοκύλινδρος από αιματίτη. Δίπλα από το πηγάδι αυτό ανασκάφηκε άλλο κυκλικό «πηγάδι», 4 μ. βάθους, το οποίο περιελάμβανε αρκετά ακέραια εισηγμένα μυκηναϊκά
αγγεία. Το πηγάδι αυτό είναι πολύ ρηχό και πιθανόν να μη συνδέεται με νερό αλλά με τις προσφορές σε «Θεότητα του Πηγαδιού».

Το τρίτο πηγάδι στην περιοχή επίσης αποξηράνθηκε κατά την αρχαιότητα και χρησιμοποιήθηκε ξανά ως χώρος ταφής ανθρώπων και ζώων. Εντός αυτού βρέθηκαν έξι ανθρώπινοι σκελετοί, ένας σκελετός μεγάλου σκύλου και ενός κατσικιού.

Ιούλιος 2014: Νεκρόπολη του 7ου αιώνα π.Χ αποκαλύφθηκε στη Χίο
Μοναδικά ευρήματα έφεραν στο φως οι αρχαιολόγοι στη Χίο, όπου ανακάλυψαν τμήμα αρχαϊκής νεκρόπολης του 7ου και του 6ου π.Χ. αιώνα. Κατά την πραγματοποίηση δοκιμαστικής έρευνας σε οικόπεδο στη θέση «Ψωμί», βρέθηκαν ταφές σε μεγάλους  πήλινους πίθους, το στόμιο των οποίων σφράγιζε πλακοειδής λίθος. Οι πίθοι είναι ακόσμητοι ή φέρουν γεωμετρική εγχάρακτη διακόσμηση σε οριζόντιες ζώνες στο σώμα και πλαστικές μαστοειδείς αποφύσεις. Οι νεκροί ήταν τοποθετημένοι σε στρώση από βότσαλα θάλασσας, σε συνεσταλμένη στάση.

Πρόκειται για την πρωιμότερη οργανωμένη νεκρόπολη που έχει αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα στη σύγχρονη πόλη της Χίου και παρέχει πολύτιμες μαρτυρίες για την ιστορική τοπογραφία της αρχαίας πόλεως.

Το πιο σημαντικό εύρημα είναι η ταφή αλόγου, η πρώτη που ήρθε στο φως στην περιοχή του βορειοανατολικού Αιγαίου. Το άλογο, που ήταν τοποθετημένο σε στάση ανάπαυσης, στερεώθηκε και μεταφέρθηκε ολόκληρο στα εργαστήρια συντήρησης του Αρχαιολογικού Μουσείου Χίου.

Ιούλιος 2014: Μυκηναϊκός θολωτός τάφος βρέθηκε στην Άμφισσα
Μία σπουδαία ανακάλυψη, έγινε τον περασμένο Ιούλιο, στο πλαίσιο του έργου «Αρδευτικό έργο ελαιώνα Άμφισσας, Π.Ε. Φωκίδας». Κοντά στην Άμφισσα, βρέθηκε θολωτός τάφος των μυκηναϊκών χρόνων. Ο τάφος, τουλάχιστον στο μεγαλύτερο μέρος του, βρέθηκε ασύλητος και
τα κτερίσματα που βρέθηκαν στο δάπεδο επιτρέπουν τη διαχρονική χρήση του από τον 14ο έως και τα τέλη του 12ου αιώνα π.Χ.

Μέσα σε αυτόν βρέθηκαν σαράντα τέσσερα αγγεία με γραπτή διακόσμηση, τα δύο χάλκινα αγγεία τα οποία είναι αποσπασματικά σωζόμενα, καθώς επίσης και τα χρυσά δαχτυλίδια, τα χάλκινα κομβία, οι ψήφοι από ημιπολύτιμους λίθους, τα δυο χάλκινα εγχειρίδια, γυναικεία και ζωόμορφα ειδώλια, και μεγάλος αριθμός σφραγιδόλιθων με ζωικά, φυτικά και γραμμικά μοτίβα.

Ο θολωτός τάφος της Άμφισσας είναι ένα μοναδικό εύρημα, το πρώτο αυτού του είδους που αποκαλύπτεται στη Φωκίδα και ένα από τα ελάχιστα στη Στερεά Ελλάδα.

Ιούλιος 2014: Βρέθηκε το κρασοπότηρο του Περικλή
Οι αρχαιολόγοι με έκπληξη διάβασαν πάνω σε αγγείο του 5ου αιώνα π.Χ- που βρέθηκε μέσα σε αρχαίο τάφο στην Κηφισιά- το όνομα του σπουδαίου 'Ελληνα πολιτικού. Ο μελαμβαφής σκύφος, όπως είναι η ονομασία του, θεωρείται σχεδόν βέβαιο, ότι χρησιμοποιήθηκε από τον Περικλή. Το αγγείο ύψους μόλις οκτώ εκατοστών βρέθηκε σπασμένο σε 12 κομμάτια μέσα σε τάφο, στα θεμέλια υπό ανέγερση οικοδομής. Όταν συγκολλήθηκε, οι αρχαιολόγοι διάβασαν χαραγμένα έξι ονόματα σε γενική πτώση: Αριστείδου, Διοδότου, Δαισίμου, Αρρίφρονος, Περικλέους και Ευκρίτου

Αύγουστος 2014: Σημαντικές ανακαλύψεις στο ακατοίκητο νησί Δεσποτικό
Η συστηματική έρευνα των τελευταίων δεκαεπτά ετών από τον αρχαιολόγο Γ. Κουράγιο (ΚΑ΄ΕΠΚΑ) στο ακατοίκητο νησί Δεσποτικό απέδωσε νέους καρπούς. Έφερε στο στο φως ένα εκτεταμένο και πλούσιο αρχαϊκό ιερό πιθανότατα ιδρυμένο από τους Παρίους. Το κέντρο της λατρείας ήταν ένα προστατευμένο με περίβολο τέμενος, στο οποίο δέσποζε ο μαρμάρινος πρόστυλος ναός, με κιονοστοιχία 7 κιόνων ύψους περ. 7μ. και δίπλα σε αυτόν το τελετουργικό εστιατόριο και ο βωμός. 

Επιπλέον, στον χώρο βρέθηκαν, πληθώρα ευρημάτων,  ζωόμορφα ειδώλια, αγγεία σε σχήμα ταυροκεφαλής, λεοντοκεφαλής, σειρήνας, διακοσμημένα αγγεία παριανών εργαστηρίων, χάλκινα αντικείμενα και κοσμήματα, ενεπίγραφα αγγεία αφιερωμένα στον Απόλλωνα.

Αύγουστος 2014: Ο τάφος της Αμφίπολης
«Είμαστε μπροστά σε ένα εξαιρετικά σημαντικό εύρημα» είχε πει ο πρωθυπουργός, Αντώνης Σαμαράς, στην επιτόπια επίσκεψη στον  λόφο του Καστά, στρέφοντας το παγκόσμιο ενδιαφέρον των αρχαιολόγων- και όχι μόνο- στην Αμφίπολη. Ο «τέλειος κύκλος» του λόφου Καστά, ο Λέων της Αμφίπολης, οι Σφίγγες, οι ολόσωμες Καρυάτιδες, το ψηφιδωτό της Περσεφόνης, ο υπόγειος θάλαμος και  τέλος η εύρεση του σκελετού, γέμισαν τις σελίδες αυτού του αρχαιολογικού θρίλερ που κράτα αμείωτο μέχρι σήμερα, αμείωτο το ενδιαφέρον όλου του
κόσμου.

Σεπτέμβριος 2014: Στο φως νέοι θησαυροί στο ναυάγιο των Αντικυθήρων
Φορώντας το διαστημικού τύπου σκάφανδρο, τη στολή Exosuit, κόστους 1,5 εκατομμυρίου δολαρίων, οι επιστήμονες και ερευνητές από την Ελλάδα, τις Η.Π.Α και την Ελβετία βούτηξαν στο τόπο του ναυαγίου των Αντικυθήρων, για να ανελκύσουν νέους θησαυρούς.  Η έρευνα της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων υποστηριζόμενης από το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο Woods Hole, η οποία διήρκεσε από τις 15 Σεπτεμβρίου μέχρι τις 7 Οκτωβρίου ολοκληρώθηκε με επιτυχία παρά τις δυσχέρειες από τους έντονους βόρειους ανέμους.Ένα χάλκινο δόρυ με σαυρωτήρα και ένας χάλκινος δακτύλιος, προσαρμοσμένος σε χάλκινο καρφί, είναι ορισμένα από τα «λάφυρα» της ερευνητικής ομάδας του ναυαγίου των Αντικυθήρων.

Στη διάρκεια της έρευνας πραγματοποιήθηκε μάλιστα η ακριβής τοπογραφική αποτύπωση της θέσης του ναυαγίου και δημιουργήθηκε τρισδιάστατο μοντέλο της βυθομετρικής και φωτογραφικής απεικόνισης.


Νοέμβριος 2014: Ασύλητος Μακεδονικός τάφος εντοπίστηκε στο νεκροταφείο των Αιγών
Ένα ανέλπιστα σπουδαίο αρχαιολογικό εύρημα έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη της προϊσταμένης της ΙΖ' Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων .Αγγελικής Κοτταρίδη, στον αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας. Ένας ακόμη Μακεδονικός τάφος - ασύλητος - εντοπίστηκε στο νεκροταφείο των Αιγών και προκάλεσε τον παγκόσμιο θαυμασμό.

Η διευθύντρια της ΙΖ' ΕΠΚΑ και υπεύθυνη αρχαιολόγος για τις ανασκαφές στη νεκρόπολη των Αιγών ,Αγγελική Κοτταρίδη, ανέφερε στην ανάρτησή της στο Facebook:

«Στο νεκροταφείο των τύμβων των Αιγών βρέθηκε ένας αρκετά μεγάλος κτιστός τάφος (κιβωτιόσχημος όχι ναόσχημος δηλ. "μακεδονικός") που μάλιστα είναι ασύλητος, μια ευχάριστη εξαίρεση, αφού η νεκρόπολη των Αιγών λεηλατήθηκε άγρια από τους Γαλάτες μισθοφόρους του Πύρρου το 276 π.Χ... και σπάνια έχουμε την ευκαιρία να βρίσκουμε αδιατάρακτες ταφές. Ο νεκρός είναι ένας άντρας που πέθανε στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου (336-323 π.Χ.). Υπάρχει ένα ενδιαφέρον σύνολο ταφικών δώρων που, αν όλα πάνε καλά θα παρουσιαστούν στην πρώτη μεγάλη έκθεση που ετοιμάζουμε για τα εγκαίνια του νέου μουσείου των Αιγών».

Νοέμβριος 2014: Τεράστιο ψηφιδωτό αποκαλύφθηκε στην Πλωτινόπολη Διδυμοτείχου
Στην ανασκαφή στην Πλωτινόπολη Διδυμοτείχου, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη από το 1996, αποκαλύφθηκε νέο τμήμα του μεγάλου ψηφιδωτού,  το δάπεδο του ρωμαϊκού λουτρού. Σημειώνεται ότι μέχρι τώρα έχουν ανασκαφεί τα 90 από τα 140 τ.μ. του τεράστιου ψηφιδωτού δαπέδου, με το ασυνήθιστο για την περιοχή θέμα με τα θαλάσσια, μυθικά όντα.

Στα δυτικά της κεντρικής παράστασης, όπου κυριαρχούν ιχθυοκένταυροι, δελφίνια, Νηρηίδες, αλλά και ο νεαρός Έβρος, γιος του βασιλιά της Θράκης Κάσσανδρου, που αναδύεται από το νερό, αποκαλύφθηκε μία παράσταση με θαλάσσιο ίππο, δύο έρωτες, γεωμετρικά μοτίβα, ενώ στο κάτω μέρος της παράστασης υπάρχουν δύο πουλιά με φυτικά μοτίβα και η όλη παράσταση περικλείεται από βλαστόσπειρες και κισσόφυλλα, που προϊδεάζουν για τη λατρεία του Διόνυσου. Το ψηφιδωτό χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 2ου μ.Χ. αιώνα και στις αρχές του 3ου μ.Χ. αιώνα.

Νοέμβριος 2014: Οι αρχαιολόγοι ανακαλύπτουν έναν οικισμό στον βυθό της Δήλου
Τα οίκισματα που εντοπίστηκαν στη θαλάσσια περιοχή της συνοικίας του Σταδίου, στην βορειανατολική πλευρά της Δήλου, αρχικά θεωρήθηκε από τους ερευνητές ότι ήταν λιμενικές εγκαταστάσεις. Στη συνέχεια όμως της αρχαιολογικής έρευνας που διεξήγαγε το υπουργείο Πολιτισμού σε συνεργασία με το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών (ΕΙΕ), διαπιστώθηκε ότι πρόκειται για ερείπια κτιρίων, που αποτελούν τα ανατολικά όρια της συνοικίας του Σταδίου, τα οποία σχετίζονται με εμπορικές δραστηριότητες.

Συγκεκριμένα, εντοπίστηκαν και αποτυπώθηκαν σε βάθος περίπου 1.5-2 μέτρων με γραφική και με φωτογραφική μέθοδο εγκαταστάσεις, οι οποίες συσχετίζονται με εμπορικές και ίσως βιοτεχνικές δραστηριότητες. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγουμε από την παρουσία δαπέδου, το ανατολικό όριο του οποίου φέρει κατά χώρα πακτωμένα και σε κανονική διάταξη 16 πήλινα αγγεία (αμφορίσκους). που σώζονται κατά το ήμισυ, σε συνδυασμό με ένα κλίβανο. Παρόμοιες εγκαταστάσειςέχουν εντοπιστεί στην Πομπηΐα και στο Ηράκλειο (Herculaneum)της Ιταλίας.

Στην αρχαιολογική έρευνα συμμετείχαν από την Εφορία Εναλίων Αρχαιοτήτων, η επιστημονική υπεύθυνη και καταδυόμενη αρχαιολόγος Μαγδαληνή Αθανασούλα, ο δύτης  Μανώλης Τσεφρώνης και ο καταδυόμενος εργατοτεχνίτης Σπυρίδων Μουρέας.


Νοέμβριος 2014: Ο τάφος-καρμπόν του τύμβου του λόφου Καστά
Περίπου τριακόσια μέτρα μακριά από το λόφο, σε παλαιότερη αρχαιολογική έρευνα, έχει αποκαλυφθεί ο λεγόμενος «Τάφος ΙΙΙ» της Αμφίπολης. Στον προθάλαμό του υπάρχει βοτσαλωτό μωσαϊκό με ρόμβους, το οποίο μοιάζει αρκετά με εκείνο που ήρθε στο φως κατά το πρώτο στάδιο της ανασκαφής στον Τύμβο Καστά. Ο παρόμοιος κιβωτιόσχημος τάφος σε μικρή απόσταση εικάζεται ότι να βοηθήσει στη λύση του μυστηρίου του τάφου της Αμφίπολης.