Στους δρόμους των Κόκκινων Φαναριών

Πενήντα χρόνια μετά το κλείσιμο της Τρούμπας το 1967, τέσσερις νεαροί φοιτητές και ένας συγγραφέας, αναζήτησαν τις διαστάσεις του μύθου και της πραγματικότητας μιας μαγικής πολιτείας και μας κάλεσαν σε μια περιήγηση στον χρόνο και στους δρόμους των Κόκκινων Φαναριών, σε μία δράση που έλαβε χώρα χθες, Σάββατο 27 Μαΐου, στο πλαίσιο των Ημερών Θάλασσας, μίας διοργάνωσης που πραγματοποιήθηκε φέτος για τρίτη φορά από τον Δήμο Πειραιά.

Πολυπολιτισμικός, πολύβουος -με αυθεντική λαϊκή ψυχή- ο Πειραιάς, με μια θάλασσα που σου δίνει την αίσθηση ότι είναι μόνο δική του και το λιμάνι. Αυτό το πολύβουο λιμάνι, πύλη εισόδου και εξόδου, πέρασμα και σταυροδρόμι του θαλάσσιου εμπορίου, διακίνησης αγαθών και ανθρώπων, λαών από όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Με την καρδιά της Ελληνικής Ναυτιλίας να χτυπά και να εξαπλώνεται από αυτόν στα πέρατα του κόσμου. Ο Πειραιάς, διαχρονικά, στην ιστορία του, πάντα ανοιχτός να υποδεχθεί, φιλοξενήσει, να αποχωρισθεί ή να διώξει, διαφορετικά χαρμάνια ανθρώπων. 

Βασιλείς και πρέσβεις, εμπορικά μυαλά και διανοούμενους, ναυτικούς και καπεταναίους, εργάτες, αγωνιστές, ανθρώπους του μόχθου, πρόσφυγες από τις «χαμένες πατρίδες», κατατρεγμένους αλλά και τυχοδιώκτες. Στα ίχνη-πειστήρια όλων αυτών των αντιθέσεων που συγκεντρώνει η Τρούμπα, οδηγοί μας ήταν νεαροί φοιτητές ο Βύρωνας, η Εμμανουέλλα, η Κατερίνα, ο Σπύρος και ο συγγραφέας Ιερώνυμος Πολλάτος, που μας αφηγηθήκαν ιστορίες ανθρώπων, κτηρίων, δρόμων. Ας δούμε αναλυτικά τους βασικούς σταθμούς.

ΤΡΟΥΜΠΑ

Στην δεκαετία του 1850 ο Ίλαρχος Αγγελόπουλος σημειώνει ότι στην διασταύρωση της Λεωφόρου 2ας Μεραρχίας (Αιγέως) και Ακτή Μιαούλη υπάρχει ένα φρέαρ το οποίο χρησιμεύει για να αντλούν νερό τα πλοία. Η άντληση του νερού γίνεται με ιβανούς (κουβάδες) ή ασκούς και διοχετεύουν το νερό στα πληρώματα των πλοίων με δερμάτινο σωλήνα σε κατάλληλα αγγεία τα οποία βρίσκονται σε προσαρμοσμένη λέμβο. Σύντομα ο Δήμος θα εγκαταστήσει μια αντλία (τρόμπα) για την άντληση του νερού. Το νερό στην πόλη σε όλη την διάρκεια του 19ου αιώνα είναι κακής ποιότητας και ανεπαρκές, με αποτέλεσμα καθημερινά να σημειώνονται επεισόδια μεταξύ των κατοίκων της πόλης και των πληρωμάτων των πλοίων. Η τοποθεσία ύστερα από παραφθορά της λέξεως πήρε το όνομα Τρούμπα.

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΣΠΥΡΙΔΩΝΑ

Ο σημερινός ναός του Αγίου Σπυρίδωνα έχει οικοδομηθεί στα ερείπια Μοναστηριού που ήταν γνωστό ως θαυματουργό από τον 12ο ή τον 16ο αιώνα. Η Μονή του Αγίου Σπυρίδωνα κατελήφθη από τον Κιουταχή, πολιορκήθηκε από τον Γ. Καραϊσκάκη και καταστράφηκε από τις βόμβες του πλοίου Ελλάς που είχαν σαν αποτέλεσμα την απελευθέρωση του Πειραιά στις 25 Ιανουαρίου του 1827. Σε αυτά τα ερείπια θα ορκισθεί το πρώτο Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης το 1835. Από τις πρώτες αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου αποφασίζεται η ανέγερση της νέας εκκλησίας στη θέση της παλιάς Μονής. Ο Κλεάνθης στο αρχικό σχέδιο, προέβλεπε ένα μεγάλο ναό που θα επέτρεπε τον εκκλησιασμό χιλίων ατόμων. Η παρέμβαση του Σάουμπερτ είχε σαν αποτέλεσμα την ανέγερση μιας πολύ μικρής εκκλησίας. Ο ναός αυτός θα αντικατασταθεί από άλλον το 1866-70.

ΜΕΓΑΡΟ ΒΑΤΤΗ

Το Μέγαρο Βάττη κατασκευάζεται τη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα, από τους εφοπλιστές και επιχειρηματίες αδελφούς Βάττη. Έργο του αρχιτέκτονα Αλέξανδρου Νικολούδη, πρόκειται για πενταόροφο κτίριο της εποχής του Μεσοπολέμου με στοιχεία μπαρόκ αρχιτεκτονικής. Κατά καιρούς στέγασε εφοπλιστικά, εμπορικά και ναυτιλιακά γραφεία, ενώ στους δύο τελευταίους ορόφους , φιλοξένησε το ξενοδοχείο Διεθνές. Από το 1970 το κτίριο βρίσκεται στην ιδιοκτησία της Εθνικής Τράπεζας και έχει αποκατασταθεί πλήρως.

ΤΑ ΚΟΚΚΙΝΑ ΦΑΝΑΡΙΑ

Στις 12 Σεπτεμβρίου του 1967 επί Δημαρχίας Αριστείδη Σκυλίτση απαγορεύτηκε η συνέχιση λειτουργίας όλων των κέντρων και οίκων ανοχής λόγω της άμεσης γειτνίασης τους με τα νέα πλέον ναυτιλιακά γραφεία που εγκαταστάθηκαν στην περιοχή. Μέχρι το 1970 ολόκληρη η περιοχή της Τρούμπας υπαγόταν στον αστυνομικό έλεγχο του Κεντρικού Λιμεναρχείου Πειραιά, όπως εμφανίζεται αυτό και στις διάφορες χαρακτηριστικές κινηματογραφικές ταινίες της εποχής. Σήμερα, από εκείνη την περίοδο λειτουργεί σε καθημερινή βάση μόνο ο κινηματογράφος Ολυμπίκ και κάποια ελληνικά χαρακτηριστικά μπαρ.



Το ξενοδοχείο Λουξ λειτουργούσε την περίοδο των κόκκινων φαναριών για τις κοπέλες που δούλευαν στην περιοχή και για παράνομα ζευγάρια. Στο ισόγειο λειτουργούσαν δυο καταστήματα όπου πλέον παραμένουν κλειστά, ενώ στο υπόγειο στεγαζόταν το φημισμένο καμπαρέ Maxim.

ΜΕΓΑΡΟ ΠΟΤΟΓΛΟΥ

Το Μέγαρο Ποτόγλου κατασκευάσθηκε την περίοδο του Μεσοπολέμου και έχει κριθεί διατηρητέο κτίσμα από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. Στον ισόγειο χώρο του κτιρίου στεγάσθηκαν γραφεία και εμπορικά καταστήματα για να δώσουν τη θέση τους αργότερα σε καμπαρέ, όπως το Tony’s Bar. Στον 1ο όροφο κατοικούσε η οικογένεια Ποτόγλου ενώ στον 2ο και τον 3ο καταλάμβανε το ξενοδοχείο Σικάγο, καθώς και ιδιωτικές κατοικίες. Λίγα χρόνια μετά στον ίδιο χώρο θα στεγασθεί το ξενοδοχείο Φαίδρα. Πρόσφατα ανακαλύφθηκαν σημαντικά ευρήματα εντός του κτιρίου, όπως τοιχογραφίες και σκίτσα που φανερώνουν τη χρήση του ως Διοικητηρίου της γερμανικής κατοχικής δύναμης, την περίοδο 1941-1945.

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΑΠΟΒΑΘΡΑ & ΑΠΟΒΑΘΡΑ ΤΗΣ ΤΡΟΥΜΠΑΣ

Η αποβάθρα της Τρούμπας ή μεγάλη αποβάθρα και η Βασιλική αποβατηρία είναι τα πρώτα σημαντικά λιμενικά έργα που γίνονται στο λιμάνι του Πειραιά μετά την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους. Στη μεγάλη αποβάθρα, που χτίστηκε την περίοδο 1843 -1847 θα τοποθετηθεί η τρόμπα. Σε χάρτη του 1916 αναγράφεται ως «Προβλήτας Βασιλέως Κωνσταντίνου» και αργότερα μετονομάζεται σε αποβάθρα Εμπορίου. Η Βασιλική Αποβάθρα στον Οδηγό του Πειραιώς του 1906, αναφέρεται ως: «Ωραία πλακόστρωτη προκυμαία στην οποία συγκεντρώνεται κατά τις χειμερινές μέρες, ικανό πλήθος». Είχε σχήμα ημικυκλικό και βρισκόταν ανάμεσα στον Τιτάνειο κήπο και την πλατεία Θεμιστοκλέους.

ΓΙΑΧΝΗ ΣΟΚΑΚΙ

Η σημερινή οδός Αγίου Σπυρίδων ήταν γνωστή ως Γιαχνή Σοκάκι. Η ονομασία οφείλεται στους πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής του 1922 που άνοιξαν μικρά μαγειρεία και προσέφεραν πολίτικες συνταγές από τις «χαμένες πατρίδες». Στην οδό Αγίου Σπυρίδωνος, εκτός από τα μαγειρεία και εστιατόρια υπήρχαν τροχεία και ραφεία που εξυπηρετούσαν τους ναυτικούς.

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΕΥΣ

Το ξενοδοχείο Πειραιεύς κατασκευάστηκε το 1872. Έχει σχήμα «Π» και φέρει πρώιμα νεοκλασικά αρχιτεκτονικά στοιχεία. Στο εν λόγω κτήριο, από τις 18 ως και τις 23 Νοεμβρίου του 1918, πραγματοποιήθηκε το 1ο Ιδρυτικό Συνέδριο του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (Σ.Ε.Κ.Ε.)- μετέπειτα Κ.Κ.Ε. όπως μαρτυρά η μαρμάρινη επιγραφή στην είσοδό του.

ΤΟ ΡΟΛΟΪ

Το Ρολόι καταγράφηκε ως το σύμβολο και έμβλημα της πόλης του Πειραιά και η ιστορία του είναι στενά συνδεδεμένη με την ιστορία της ίδιας της πόλης. Χτίζεται από το 1867 -1873 για να λειτουργήσει ως χρηματιστήριο. Ο Δήμαρχος Δ. Μουτσόπουλος προσφέρει αντιμισθία τεσσάρων ετών για την αγορά του ρολογιού. Το κτήριο δεν λειτούργησε ποτέ ως χρηματιστήριο και από το 1885 ως το 1968 που κατεδαφίστηκε στέγασε το Δημαρχείο της πόλης και το ισόγειό του καφενείο.

ΤΙΝΑΝΕΙΟΣ ΚΗΠΟΣ

Ο Τινάνειος Κήπος διαμορφώθηκε από το Γάλλο Στρατηγό Τινάν κατά τη διάρκεια της γαλλικής κατοχής του 1854 -1855. Στα τέλη του 19ου αιώνα ο Δήμαρχος Θ. Ρετσίνας τον μετέβαλλε σε δροσερό άλσος, εγκατέστησε κιγκλιδώματα και δύο κινέζικα περίπτερα όπου έπαιζαν Μουσική, με αποτέλεσμα να αποτελεί ένα δροσερό καταφύγιο ιδιαίτερα το καλοκαίρι. Σε ένα δέντρο του, βρισκόταν σφηνωμένη έως πριν λίγα χρόνια, μία λαμαρίνα που είχε προέλθει από την έκρηξη του πλοίου Clan Fraiser, κατά το βομβαρδισμό του Πειραιά από τους Γερμανούς το 1941, σύμβολο της φρίκης του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου.