Η ομορφιά του αγιορείτικου αρσανά

Η Μονή της Μεγίστης Λαύρας έχει την πρωτοκαθεδρία στην ιεραρχία των αγιορείτικων μονών και είναι η μεγαλύτερη σε έκταση. Το ιστορικό αυτό μοναστήρι βρίσκεται λίγο βορειότερα από το νοτιοανατολικό άκρο της χερσονήσου του Άθω, επάνω σε ένα πλάτωμα βράχου. Ο αρσανάς, δηλαδή το λιμάνι της μονής, βρίσκεται λίγο πιο κάτω, στο οχυρό λιμανάκι Μανδράκι, 20 λεπτά περίπου από τη μονή. Ο οχυρωτικός πύργος του αρσανά βρίσκεται πάνω σε βραχονησίδα και διαθέτει τείχος προς τη μεριά της θάλασσας, με επάλξεις και περίδρομο, καθώς και κινητή γέφυρα, ενώ ο κυρίως αρσανάς βρίσκεται πιο χαμηλά. Στον πύργο υπάρχει και παρεκκλήσιο του Αγίου Γεωργίου της Αρμενίας. Το πιο πιθανό είναι ότι στη θέση του υπήρχε παλαιότερος πύργος, η ριζική ανακαίνιση του οποίου, τον 16ο ή 17ο αιώνα, του έδωσε τη μορφή που έχει σήμερα. Η ασυνήθιστη όψη του πύργου οφείλεται στην κάλυψη της λιθοδομής με τσιμέντο, σε μία ατυχή προσπάθεια προστασίας του μνημείου που πρέπει να συντελέστηκε στα μέσα του περασμένου αιώνα.


Αρσανάς Μ. Λαύρας

Ο αρσανάς αποτελεί γνωστό όρο της κοινής ναυτικής γλώσσας και προέρχεται από το ιταλικό "arsenale". Μια άλλη εκδοχή θέλει τη λέξη να προέρχεται από το αραβικό dar as-sina a, δηλαδή «οίκος του επαγγέλματος». Με τον όρο «αρσανάς» περιγράφονται κυρίως μικρές ναυπηγικές μονάδες, που βρίσκονται στο πλησιέστερο λιμάνι από τη μονή, και στις οποίες ανελκύονται, συνήθως, μικρά σκάφη. To τοπωνύμιο φέρουν πολλοί όρμοι στο Άγιο Όρος, όπου υπάρχουν ή υπήρξαν παλαιότερα παρόμοιες εγκαταστάσεις.

Αρσανάς Μονής Ιβήρων

Τα μοναστήρια του Αγίου Όρους, κτισμένα σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα, είχαν τον δικό τους αρσανά, σε ένα εμφανές παραθαλάσσιο σημείο. Ο αρσανάς έχει κάτοψη που μοιάζει με επίμηκες ορθογώνιο, σαν μία μεγάλη αψίδα προς τη θάλασσα, ώστε να εισέρχονται άνετα σ' αυτόν μεγάλα πλοιάρια. Τα μικρά σκάφη, ψαράδικα ή φορτηγά, αφού μετέφεραν τις προμήθειες στο Άγιο Όρος, τραβιόντουσαν πάνω σε σκάρες, στο εσωτερικό του αρσανά, για να μην καταστραφούν από τη θάλασσα.


Αρσανάς Μονής Ζωγράφου

Η είσοδος του αρσανά προστατευόταν και από κτιστό λιμενοβραχίονα, που έκοβε την ορμή του νερού. Το ιδιαίτερο αυτό κτίσμα συμπληρώνεται με έναν οχυρωτικό πύργο, που περιλαμβάνει και παρεκκλήσι στον επάνω όροφο. Οι πύργοι αυτοί άλλοτε είναι μικρών διαστάσεων, όπως στη Μονή Δοχειαρίου, και άλλοτε τεράστιοι, όπως για παράδειγμα στην μονή Ιβήρων. Το καραβοστάσιο συνίσταται σε επιμήκη χώρο, με μεγάλη τοξωτή είσοδο, που διανοίγεται πάντοτε στην, προς τη θάλασσα, στενή πλευρά του, έτσι ώστε να είναι εύκολη η, μέσω ξύλινης σκάρας, ανέλκυση ή καθέλκυση των πλοιαρίων προς και από το εσωτερικό του.


Αρσανάς Γρηγορίου

Οι αρσανάδες αποτελούν αναμφίβολα αρχιτεκτονικά κομψοτεχνήματα, που εναρμονίζονται απόλυτα με το απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς τοπίο του Άγιου Όρους και καθένας από αυτούς φέρει τη δική του ξεχωριστή ιστορία και γοητεία, που τον κάνει να διαφέρει από τους υπόλοιπους, και τον καθιστά μοναδικό.