Η παράδοξη δίκη του Γιόζεφ Κ.

Ασκεί μία ιδιαίτερη επιρροή ο Κάφκα στη σύγχρονη αθηναϊκή θεατρική σκηνή. Ο κόσμος του, ένας δυστοπικός κόσμος με μία εφιαλτική αύρα και παράδοξες, άλογες καταστάσεις φαίνεται πως αποκτά ευρεία απήχηση σε μία κοινωνία που ενδεχομένως να έχει πιστέψει ότι η κρίση αποτελεί τη νέα της κανονικότητα. Έτσι, ολοένα και περισσότεροι δημιουργοί αποφασίζουν να αναμετρηθούν με κάποιο από τα έργα του γερμανόφωνου συγγραφέα. Η «Μεταμόρφωση» και η «Δίκη» είναι αυτά που ξεχωρίζουν. Όπως είναι λογικό, ορισμένες παραστάσεις δεν τα καταφέρνουν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Η «Δίκη του Κ.» σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου, η οποία ανεβαίνει στο θέατρο Πόρτα (και βασίζεται στη «Δίκη») δεν ανήκει σε αυτές. Κάθε άλλο…

Χωρίς να κάνει καμία επέμβαση, ο Μοσχόπουλος επέλεξε να σεβαστεί στο έπακρο το πρωτότυπο κείμενο, κάτι που μάλλον ούτε ο ίδιος ο

Κάφκα είχε πρόθεση να κάνει, καθώς η «Δίκη» ήταν ένα από τα έργα που ζήτησε ο συγγραφέας να καταστραφούν μετά τον θάνατό του - ο φίλος του, Μαξ Μπροντ παράκουσε την εντολή του και τελικά το βιβλίο εκδόθηκε ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Κάφκα, το 1925.



Έτσι έχουμε την ιστορία όπως είναι γνωστή. Μία ωραία πρωία, την ημέρα μάλιστα των γενεθλίων του, ο ανώτερος υπάλληλος τραπέζης Γιόζεφ Κ. (Μιχάλης Συριόπουλος) συλλαμβάνεται με τον πλέον παράδοξο τρόπο (enter Kafka): δύο όργανα μιας ακαθόριστης ανώτερης Αρχής του ανακοινώνουν την πράξη, χωρίς να του εξηγήσουν τον λόγο και χωρίς να τον προφυλακίσουν. Ο Γιόζεφ μπορεί να συνεχίσει να κάνει ό,τι κάνει μέχρι να δικαστεί. Από εκεί και πέρα, ο ήρωας προσπαθεί να ξετυλίξει το κουβάρι της υπόθεσής του, όμως όσο περισσότερο συναναστρέφεται κόσμο που θα μπορούσε να τον βοηθήσει, τόσο περισσότερο βυθίζεται στο χάος της παράνοιας των θεσμών και των ανθρώπων, με τραγικό αποτέλεσμα.

Η θεατρική εκδοχή του Μοσχόπουλου είναι προσεγμένη μέχρι την παραμικρή λεπτομέρεια. Εναλλασσόμενοι ως προς την ένταση φωτισμοί (Σοφία Αλεξιάδου) που καλλιεργούν μία αίσθηση ονείρου - ή ενδεχομένως και μίας ψυχιατρικής κλινικής θα μπορούσα να προσθέσω. Κοστούμια (Κλαιρ Μπρέισγουελ) δίχως ίχνος χρώματος, που παραπέμπουν στο αποστειρωμένο σύστημα που καλούνται να υπηρετήσουν οι υπάλληλοί του, ενώ οι μάσκες αναδεικνύουν το απρόσωπο της διοίκησης, αλλά και του καθημερινού ανθρώπου όταν κάνει τη δουλειά του. Στραβά έπιπλα  (σκηνικά της Ευαγγελίας Θεριανού) που θυμίζουν σε κάποιο επίπεδο Πικάσο στην κυβιστική τους αναφορά (ένα κίνημα που άνθισε την περίοδο που γραφόταν η «Δίκη») και αναδεικνύουν μία αίσθηση στρεβλής πραγματικότητας που ταιριάζει γάντι στην απόδοση του «καφκικού» κόσμου.



Ειδική αναφορά θα πρέπει να γίνει και στην ευφυή κίνηση των ηθοποιών, την οποία επιμελήθηκε η Σοφία Πάσχου. Οι ηθοποιοί γίνονται ένα με τα σκηνικά και τους αποδίδουν ρευστότητα και ζωντάνια - χαρακτηριστικό παράδειγμα το απελπισμένο ανεβοκατέβασμα σε διαφορετικούς ορόφους στο κτίριο της Αρχής από τον ασθμαίνοντα Γιόζεφ. Και σε αυτό σημείο φτάνουμε αναπόφευκτα στην απόδοση των δέκα ηθοποιών που συμμετέχουν στην παράσταση: η δουλειά τους ήταν σχεδόν άψογη, αν και δεν ήταν καθόλου εύκολη, καθώς συνδύαζε -για αρκετούς από αυτούς- κίνηση αθλητικών ρυθμών και μακροσκελείς μονολόγους - επομένως δικαιολογούνται και ορισμένα λαθάκια ήσσονος σημασίας στην απαγγελία τους.



Παρακολουθώντας την παράσταση, μου ήρθε στο μυαλό και η παρουσίαση του προγράμματος του Πόρτα, σχεδόν τρεις μήνες πριν. Τότε, ο Μοσχόπουλος είχε αναφέρει ότι σημείο αναφοράς της νέας σεζόν θα ήταν το μαύρο χιούμορ. Η «Δίκη του Κ.» ήταν η πρώτη παράσταση που κινείται σε αυτόν τον άξονα (μόλις την περασμένη Τρίτη, 6 Δεκεμβρίου, ξεκίνησε η δεύτερη παράσταση που κινείται στο ίδιο μήκος κύματος, το «Μαύρο Χιόνι- το ημερολόγιο ενός μακαρίτη»). Η παράσταση διαθέτει αρκετά κωμικά στοιχεία, τα οποία το κοινό υποδέχεται σχεδόν ανακουφισμένο - και αυτό γιατί σε ολόκληρη τη ματαιότητα του Γολγοθά του Γιόζεφ, το χιούμορ μάς θυμίζει μάλλον ότι μπορεί η μοίρα του ήρωα να μην είναι προδιαγεγραμμένη - ή τουλάχιστον μας αποσπά την προσοχή από τη ζοφερή ιστορία.

Κλείνοντας, πάντως, θα πρέπει να επισημάνουμε κάτι που μάλλον είναι ήδη γνωστό: ο Κάφκα δεν είναι για όλους. Οι μακροσκελείς και ταχύτατα εκφερόμενοι μονόλογοι, αλλά και η παραδοξότητα της ιστορίας ενδεχομένως να ξενίσει έναν θεατή που δεν είναι προϊδεασμένος για το τι πρόκειται να παρακολουθήσει. Επομένως, κάντε την επιλογή σας προετοιμασμένοι…