Ένας σοφός… ηλίθιος

Ο συγγραφέας Παύλος Κουτρουμπάς γεννήθηκε το 1972 στην Αθήνα. Σπούδασε στο Τμήμα Αυτοματισμού του ΤΕΙ Πειραιά και έκανε Μεταπτυχιακό (MSc in Control Systems) στο Πανεπιστήμιο του Sheffield στην Αγγλία. Εργάστηκε στο ΤΕΙ Πειραιά ως εργαστηριακός συνεργάτης και στην Cosmote ως Τηλεπικοινωνιακός Μηχανικός.

Ανάμεσα σε ανθρώπους και μηχανές όμως, θα επιλέξει τελικά την ανθρώπινη επικοινωνία. Για τον λόγο αυτό, μεταπήδησε στη Δευτεροβάθμια και Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, όπου διδάσκει Πληροφορική αλλά και στη συγγράφη βιβλίων. Έργα του είναι τα «Μυστικό Ταξίδι» (Εκδόσεις Captainbook), «Ταξίδι στην Ανάσταση» (Εκδόσεις Carpe Librum), «ΟΛΙΣ.ΘΗΣΗ» (Εκδόσεις Σαΐτα) και «Η Σοφία του Ηλίθιου» (Εκδόσεις Γαβριηλίδης).

Στο «Η Σοφία του Ηλίθιου» πρωταγωνιστής είναι ο Γιαννιός, ένας άνθρωπος που έχει επιλέξει στη ζωή του το απόλυτο τίποτα. Συγγενείς και φίλοι αντιδρούν και προσπαθούν να του εμφυσήσουν αξίες και ιδανικά. Εκείνος, όμως, αντιδρά με απάθεια που εκνευρίζει τους πάντες. Κάποια στιγμή, όλοι το παίρνουν απόφαση και παραιτούνται. Καταλήγουν ότι μάλλον πρόκειται για έναν ηλίθιο.

Εντωμεταξύ, ξεσπάει η οικονομική κρίση και καταστρέφει όλους αυτούς που του έκαναν τον δάσκαλο. Ο Γιαννιός συνειδητοποιεί ότι επειδή ακριβώς επένδυσε στο τίποτα, παρέμεινε αλώβητος από την κρίση. Μάλιστα, κηρύσσει ότι αυτή η απαξία που τον διέκρινε ήταν προϊόν βαθειάς σοφίας, διότι διέβλεπε την επερχόμενη καταστροφή! Τριγυρνά, λοιπόν, και βρίσκει έναν-έναν τους παλιούς επικριτές του και χαιρέκακα τους αποδεικνύει -κατά την άποψή του- ότι αυτός ήταν πιο σοφός.

Μάλιστα, παρουσιάζει ως πεμπτουσία της φιλοσοφίας του το μπεγλέρι που το παίζει επιδεικτικά μπροστά τους. Στόχο έχει να τους εξευτελίσει, καυτηριάζοντας την αποτυχημένη -για εκείνον- στάση ζωής τους. Η κρίση, που είναι παρακμή, επιτρέπει σε ένα τέτοιο άνθρωπο να παρουσιάζεται σαν σοφός! Μέσα από τους έντονους διαλόγους του έργου, ξεδιπλώνεται κάθε πτυχή της οικονομικής κρίσης, μάλιστα από διαφορετικές οπτικές γωνίες.

Οι ήρωες επιχειρηματολογούν γύρω από αξίες όπως η εργασία, η πατρίδα, η ελευθερία, η οικογένεια, η πολιτική, που έχουν τραυματιστεί την περίοδο της κρίσης. Ωστόσο, ο Γιαννιός θα αισθανθεί πολύ άσχημα όταν συνομιλήσει με τον μποέμ ξάδερφό του, τον Τζίμη, που είναι η άλλη όψη του ίδιο νομίσματος. Δε φοβάται να φτάσει στο μηδέν, όπως ο Γιαννιός, αλλά πρώτα θέλει να ζήσει τα πάντα!

Εκεί το θέμα της συζήτησης φτάνει στην έννοια της ύπαρξης, στο νόημα της ζωής. Τότε ο Γιαννιός συνειδητοποιεί ότι με το να λατρεύει το τίποτα, έχει ουσιαστικά χάσει τα πάντα. Τη μοναδική του ευκαιρία να ζήσει. Συναισθάνεται την κενότητά του και το τεράστιο κόστος που επέφερε στη ζωή του η απαξία.



1. Τι νόημα έχει αυτό που είναι γραμμένο στην αρχή του βιβλίου: «Αυτό που με προβληματίζει σε τούτο το έργο είναι ότι οι περισσότεροι θα εντοπίσουμε εύκολα τον ηλίθιο σε κάποιον συνάνθρωπό μας, αλλά σχεδόν κανείς δε θα αισθανθεί τον ηλίθιο που τρέφει μέσα του…»;

Ο ηλίθιος έχει τρία χαρακτηριστικά, διάχυτα στη νεοελληνική νοοτροπία, τα οποία αναπαράγουν την κρίση. Καταρχήν, κατακεραυνώνει τους πάντες και τα πάντα γύρω του (δικαίως) με ακραίο τρόπο. Όμως, το δεύτερο χαρακτηριστικό του, είναι ότι δεν κάνει τίποτε απολύτως για να αλλάξει αυτό που καταδικάζει. Λέει ότι όταν αλλάξει (πώς;) θα ενταχθεί, αλλά μέχρι τότε μένει εκτός. Τέλος, δεν ελέγχει τον εαυτό του μήπως η στάση ζωής του (π.χ. το γεγονός ότι δε δουλεύει, δεν παράγει κλπ) συμβάλλει στην κρίση και την αναγεννά.



2. Είναι σίγουρα ηλίθιος ο Γιαννιός;

Για μένα, ήταν ένας άνθρωπος που επινόησε την υποτιθέμενη σοφία και τα επιχειρήματά του εκ των υστέρων, βλέποντας τα αποτελέσματα της κρίσης. Δεν ήταν διορατικός. Ήταν καιροσκόπος και χαιρέκακος. Παρόλα αυτά, οι κατηγορίες του είναι ουσιαστικές και καυτηριάζουν τριτοκοσμικές νοοτροπίες πολλών νεοελλήνων. Η ηλιθιότητα έγκειται στο γεγονός ότι προβάλλει ως λύση τον μηδενισμό, το τίποτα, την απαξία. Παρόλα αυτά, σε συζητήσεις με αναγνώστες, κάποιοι διαφωνούν, λέγοντας ότι ο Γιαννιός τεκμηριώνει τη στάση ζωής του και οφείλουμε να τη σεβαστούμε ως μία εναλλακτική άποψη. Κάποιοι διαφωνούν, λοιπόν, με την ηλιθιότητα του Γιαννιού.

3. Γιατί τον συγκλόνισε μόνο ο Τζίμης και όχι τα επιχειρήματα των προηγούμενων που είναι προφανώς σωστά και λογικά;

Διότι ο Τζίμης δεν ήταν μικροαστός, καθωσπρέπει, συμβατικός, «νοικοκυραίος». Επίσης, τα επιχειρήματα των άλλων φαντάζουν δασκαλίστικα, με τη μορφή προσταγμάτων για σωφρονισμό. Εξάλλου, οι άλλοι ήταν εκείνοι που κάνανε παλιά το δάσκαλο στον Γιαννιό, οπότε μοναδικός του στόχος ήταν να τους εξευτελίσει. Δεν τον ενδιέφεραν τα επιχειρήματά τους. Ο Τζίμης, όμως, κάνει μία βαθειά και ουσιαστική συζήτηση, γύρω από την έννοια της ύπαρξης, της ζωής. Έχει ζήσει πολλά και γι’ αυτό μιλάει διαφορετικά. Ο Γιαννιός τον αισθάνεται σαν ένα άνθρωπο που ζει κατά κάποιο τρόπο στο περιθώριο, όπως κι ο ίδιος. Γι’ αυτό και τον θεωρεί alter ego του. Ο Τζίμης δε φοβάται να φτάσει στο τίποτα. Όμως θέλει να ζήσει τα πάντα. Κι έτσι, δείχνει στον Γιαννιό τι έχασε, αποφεύγοντας να ζήσει. Αυτό τον πονάει πάρα πολύ. Παρόλα αυτά, αφήνω στον αναγνώστη να αποφασίσει αν άλλαξε ζωή ο Γιαννιός τελικά ή όχι.



4. Γιατί να μην ξεκαθαριστεί αν τελικά μετάνιωσε ο Γιαννιός και άλλαξε ζωή;

Διότι ο Γιαννιός είναι ένας φανταστικός ήρωας ενός έργου. Το ουσιαστικό είναι ο κάθε αναγνώστης (αλλά και ο συγγραφέας), διαβάζοντας το έργο, να εντοπίσει μέσα στην προσωπικότητά του σε τι ποσοστό διαθέτει τα τρία χαρακτηριστικά του ηλίθιου που αναφέρθηκαν παραπάνω. Και στη συνέχεια να τα αποβάλλει, ώστε να απαλλαγούμε από λάθος νοοτροπίες που μας οδηγούν περιοδικά σε κρίσεις όπως αυτή που βιώνουμε σήμερα.