Οι atenistas μας ξενάγησαν στην Αθήνα των βυζαντινών χρόνων

Αν επισκέφτηκες το κέντρο της Αθήνας για τη βόλτα σου χθες, Κυριακή, σίγουρα θα παρατήρησες πολλούς Αθηναίους να απολαμβάνουν τον δικό τους περίπατο με έναν μεγάλο χάρτη στο χέρι, στον οποίο ήταν σημειωμένα 17 σημεία. Όχι δεν ήταν χάρτης θησαυρού. Ή, τώρα που το ξανασκέφτομαι, ήταν αυτό ακριβώς, καθώς έδειχνε σημεία-κοσμήματα της πόλης, τα οποία συνήθως προσπερνάμε βιαστικοί χωρίς να τους δώσουμε ιδιαίτερη σημασία, για να καταλήξουμε στον προορισμό μας.


Στην Καπνικαρέα με τον χάρτη ανά χείρας

Χάρη λοιπόν στην πρωτοβουλία των atenistas καταφέραμε να γνωρίσουμε καλύτερα αυτά τα σημεία, τα οποία ανήκουν στο σύνολό τους στη θεματική ενότητα των βυζαντινών μνημείων. Αυτό ήταν, άλλωστε, το concept του 5ου OpenWalkAthens που οργάνωσε με απόλυτη επιτυχία η αστική ομάδα: η Βυζαντινή Αθήνα.

Επρόκειτο για έναν συνδυασμό do-it-yourself περιήγησης και οργανωμένων ξεναγήσεων. Ξεκίνησε στις 11.30 το πρωί μπροστά από τη Μητρόπολη. Εκεί, ένα μεγάλο πλήθος επίδοξων εξερευνητών παρέλαβε τον λεπτομερή χάρτη που ετοίμασαν για την περίσταση οι atenistas. Στο ίδιο σημείο ξεκίνησε και η σειρά παρουσιάσεων και ομιλιών του περιπάτου, με τον ιστορικό και ομότιμο διευθυντή του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, Νικόλαο Μοσχονά, να παραθέτει ορισμένα εισαγωγικά στοιχεία για την Αθήνα στα χρόνια του Βυζαντίου. Το ενδιαφέρον του κοινού φάνηκε και με τον μίνι βομβαρδισμό ερωτήσεων που δέχτηκε ο κ. Μοσχονάς.


Λίγο πριν από την ομιλία του κ. Μοσχονά στον ναό Παμμέγιστων Ταξιαρχών, Μοναστηράκι

Όπως ήταν λογικό, η αρχή της βόλτας ξεκίνησε από τη Μικρή Μητρόπολη που βρισκόταν εκεί κοντά. Στην είσοδο κάθε σημείου οι atenistas είχαν φροντίσει να κολλήσουν ένα χαρτί με τον αριθμό με τον οποίο απεικονιζόταν το μνημείο στον χάρτη, καθώς και ένα δεύτερο χαρτί με μία περιεκτική περιγραφή της ιστορίας του μνημείου (σύντομες περιγραφές υπήρχαν επίσης και στον χάρτη). Από εκεί, το πλήθος διασκορπίστηκε: άλλοι κατευθύνθηκαν προς την Καπνικαρέα για να συνεχίσουν στην πλατεία Κλαυθμώνος, στον ναό των Αγίων Αναργύρων. Άλλοι στράφηκαν κατ’ ευθείαν προς το Μοναστηράκι, ενώ άλλοι προτίμησαν να συνεχίσουν στην Πλάκα.



Η προσβασιμότητα για την πλειονότητα των 17 μνημείων ήταν πανεύκολη (και σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφέρουμε ότι η ελεύθερη πρόσβαση εξασφαλίστηκε από την Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών). Οι atenistas κατάφεραν, μάλιστα, να μας εξασφαλίσουν πρόσβαση στην κρύπτη της Ρώσικης εκκλησίας (Φιλελλήνων και Αμαλίας) από τη μία το μεσημέρι και για δυόμιση ώρες. Σε ελάχιστες περιπτώσεις (στους ναούς της Μεγάλης Παναγίας στη Βιβλιοθήκη του Αδριανού και των Αγίων Αποστόλων στην Αρχαία Αγορά, καθώς και στον Παρθενώνα) είτε πλήρωνες είσοδο για να δεις τα μνημεία από κοντά, είτε θα τα θαύμαζες από τα προτεινόμενα σημεία του χάρτη που σου εξασφάλιζαν την καλύτερη δυνατή οπτική επαφή. Φαντάζει όνειρο θερινής νυκτός να περιμένεις από το υπουργείο Πολιτισμού να επιτρέψει-όχι μάλιστα για ολόκληρη την ημέρα, αλλά για στοχευμένα ημίωρα- την ελεύθερη πρόσβαση σε τέτοιους χώρους όταν εξελίσσονται αντίστοιχες δράσεις τεράστιου εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος…


Ο ναός των Αγίων Αποστόλων από... απόσταση

Τέλος, αν και είχαν σηματοδοτηθεί από την αστική ομάδα, δύο σημεία είχαν κλειδωμένες τις πόρτες τους για το κοινό: ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος Ακρόπολης και οι Άγιοι Ασώματοι στο Θησείο. Παρόλα αυτά, ο περίπατος ήταν άρτια οργανωμένος και οι εκατοντάδες συμμετέχοντες ήταν ιδιαίτερα ενθουσιασμένοι.

Ορισμένες από τις ιστορίες που διαβάσαμε στον χάρτη των atenistas:

• Οι περισσότερες τοιχογραφίες που κοσμούν το εσωτερικό της Καπνικαρέας είναι έργο του Φώτη Κόντογλου (1955).
• Στον ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Παντανάσσης στο Μοναστηράκι έψαλλε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης.
• Στον Άγιο Νικόλαο Ραγκαβά τοποθετήθηκε η πρώτη καμπάνα που απέκτησε ναός της Αθήνας μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, η οποία -και μόνη- σήμανε το Πάσχα του 1933.
• Ο ναός του Σωτείρα Λυκοδήμου (Ρωσική εκκλησία) είναι το μεγαλύτερο μεσαιωνικό κτήριο της Αθήνας.
• Κατά το μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας του, ο Παρθενώνας υπήρξε χριστιανικός ναός. Από το 500 έως το 1450 μΧ. λειτούργησε ως ναός της Θεοτόκου Παρθένου.

• Στον νέο ναό της Αγίας Μαρίνας Θησείου ενσωματώθηκε παλιά μικρή εκκλησία (επίσης αφιερωμένη στην Αγία Μαρίνα) που ήταν χτισμένη στον βράχο και χρονολογείται από τις αρχές του 13ου αιώνα.