Χρ. Ι. Στεφανάδης

Ο αγώνας για την επιβίωση ήταν καθημερινός..

Η ιατρική περίθαλψη του εξαθλιωμένου πληθυσμού ήταν ανύπαρκτη…
Ο μέσος όρος διάρκειας ζωής ήταν γύρω στα 40 χρόνια... Και για αυτούς που επιβίωναν από την τεράστια βρεφική και παιδική θνητότητα και κατάφερναν να φτάσουν στην ηλικία των 25 ετών, η διάρκεια ζωής τους  δεν ξεπερνούσε τα 65 χρόνια… 

Εκείνη την εποχή οι γνώσεις της ιατρικής επιστήμης και της επιδημιολογίας, σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου για την υγεία του ανθρώπου, ήταν ανύπαρκτες… Μόλιςστα μέσα του προηγούμενου αιώνα, το 1948, ξεκίνησε μια επιδημιολογική μελέτη στο Framinghamτης Μασαχουσέτης των ΗΠΑ, που προσδιόρισε τους παράγοντες κινδύνου για την καρδιαγγειακή, κυρίως, υγεία. Από την μελέτη αυτή, που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, έγινε γνωστός ο ρόλος του καπνίσματος, της διατροφής, της χοληστερίνης, της αρτηριακής υπέρτασης και της ψυχολογικής κατάστασης . 

Η μελέτη Framingham ήταν η πρώτη που ανέτρεψεπαγιωμένες απόψεις της ιατρικής, προς το συμφέρον της ανθρωπότητας.

Είναι όμως εκπληκτικό, ότι πολύ παλαιότερα, τον 17ο αιώνα,ένας  Αρχιεπίσκοπος της Σάμου, Ικαρίας και Φούρνων, ο Ιωσήφ Γεωργιρήνης, εντυπωσιασμένος από το φαινόμενο της μακροζωίας στο νησί της Ικαρίας,  σε ένα βιβλίο που εξέδωσε το  1678 στο Λονδίνο, περιέγραψε πρώτος, 400 χρόνια πριν, τους ίδιους παράγοντες κινδύνου για την υγεία των ανθρώπων, που γνωρίζουμε και σήμερα.Συγκεκριμένα, ανέφερε, μεταξύ άλλων, πως ο υγιεινός τρόπος ζωής, το λιγότερο άγχος και φαγητό, η περισσότερη άσκηση, οι πολλές καλές συναναστροφές και το αίσθημα αλληλεγγύης μας δίνουν περισσότερα χρόνια ζωής.

Ο κληρικός αυτός, γράφει στο βιβλίο του:“Τα πλέον αξιοσημείωτα πράγματα της νήσου αυτής(της Ικαρίας), είναι ο αήρ και το ύδωρ, τα οποία είναι τόσο υγιεινά, ώστε να καθιστούν τους κατοίκους πολύ μακρόβιους. 
Είναι, επομένως, πολύ συνηθισμένο το φαινόμενον να συναντήσει κανείς εις αυτήν ανθρώπους εκατοντούτεις, πράγμα που είναι πολύ εκπληκτικό, όταν λάβει κανείς υπ' όψιν την σκληραγωγημένην ζωήν που διάγουν... 
Προ της ορισμένης ώρας του φαγητού, είναι αδύνατον να βρεθεί άρτος, σε όλην την νήσον. 

Ολίγον μόνον προ αυτής, λαμβάνουν την αναγκαία ποσότητα σίτου, την αλέθουν εις τον χειρόμυλον, ψήνουν την ζύμην εις μίαν πλακωτήν πέτραν, και αφού ψηθεί, ο αρχηγός της οικογένειας μοιράζει την ψημένην αυτήν ζύμην κατά ίσα μέρη εις τα μέλη της οικογενείας. Αν, δε, παρευρίσκεται κανείς ξένος, του προσφέρεται μερίδιον, που αφαιρείται από τους άλλους κατ' αναλογίαν... Νερώνουν τον οίνον κατά το εν τρίτον.... 
Η δίαιτά τους είναι πτωχή, όμως τα σώματά τους είναι εύρωστα και σκληραγωγημένα και οι άνθρωποι γενικώς είναι μακρόβιοι. Και ζουν ως να πιστεύουν ότι δεν πρόκειται να επιζήσουν μέχρι της επομένης ημέρας. Ευχαριστημένοι που κατορθώνουν να αντιμετωπίσουν τις στοιχειώδεις ανάγκες της ημέρας. Αυτή είναι η εικόνα της μικράς νήσου, της πτωχότερης και όμως της ευτυχέστερης από όλες τις άλλες του Αιγαίου Πελάγους”…
Το ότι ένας,μη γιατρός, αλλά κληρικός, έκανε αυτές τις εκπληκτικές επιδημιολογικές παρατηρήσεις, ίσως να μην είναι τυχαίο. 
Ίσως να ήταν επηρεασμένος από τις θρησκευτικές αντιλήψεις που αφορούν την νηστεία και γενικότερα τον ασκητικό τρόπο ζωής…
Πράγματι, η χριστιανική νηστεία, εκφράζει την ευεργετική μεσογειακή διατροφή, κατά τον καλύτερο τρόπο.

…Πριν από χρόνια, σε μια επιστημονική έρευνα που έγινε από την Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου, σε καλόγριες μοναστηρίου της περιοχής της Κορινθίας, σε περίοδο νηστείας, ανιχνεύτηκαν εξαιρετικά χαμηλές τιμές χοληστερίνης στο αίμα, κάτω από 90 mgr/dl (!).

Αλλά και οι θρησκευτικές παραινέσεις και η φιλοσοφία ζωής που δενσυνδέεται με την συνεχή αναζήτηση και συσσώρευσηυλικών αγαθών που οδηγεί σε κοινωνική επιθετικότητα,σίγουρα βοηθούν και προάγουν σε μια ψυχοσωματική υγεία, βασικό παράγοντα,όχι μόνο της μακροζωίας, αλλά και της ευζωίας…

Σήμερα όμως,  στην δίνη της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που μαστίζει την χώρα μας, υπάρχει ο άμεσος κίνδυνος να ανατραπεί το ευνοϊκό περιβάλλον που συνδέεται με την μακροζωία, αφού το συσσωρευμένο άγχος και η κατάθλιψη διεγείρουν το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο με την σειρά του ανατρέπει τις βιολογικές ισορροπίες που ευνοούν την μακροβιότητα..

Και από την άλλη πλευρά, η οικονομική δυσπραγία, επιβάλλει διαιτητικές εκτροπές του πληθυσμού, σε φθηνότερους αλλά παράλληλα ανθυγιεινούς τρόπους διατροφής… 

Ιστορικό χρέος επομένως των κυβερνώντων, είναι να προφυλάξουν με τις ενέργειές τους τον λαό από μια ακόμα επιβάρυνση, πέρα από την οικονομική, αυτή που αφορά την βράχυνση του βίου…


*Ο Χριστόδουλος  Ι. Στεφανάδης
είναι καθηγητής Καρδιολογίας