Γρηγόρης Λέων

Τα ηθικά διλήμματα για τους συμμετέχοντες στην ποινική δικαστική διαδικασία είναι πολλαπλά. Σε αρκετές υποθέσεις ένας από τους σημαντικούς πρωταγωνιστές σε αυτές τις διαδικασίες είναι ο ιατροδικαστής.

Μία υπόθεση στις ΗΠΑ στην οποία έπαιξε καθοριστικό ρόλο η εκτίμηση του αποτελέσματος DNA είναι αυτή του O. J. Simpson. Σε αυτήν ο κατηγορούμενος αντιμετώπιζε την κατηγορία της ανθρωποκτονίας από πρόθεση και συγκεκριμένα ότι είχε διαπράξει το φόνο της συζύγου του και του εραστή της. Μάλιστα υπήρχαν μάρτυρες και στοιχεία που τον ενοχοποιούσαν, όμως οι ειδικοί μάρτυρες- ιατροδικαστικοί επιστήμονες απέδειξαν ότι τα δείγματα που εστάλησαν στο εργαστήριο για γενετική εξέταση είχαν επιμολυνθεί, συνεπώς δεν μπορούσαν να θεωρηθούν αξιόπιστα. Ο κατηγορούμενος πράγματι αθωώθηκε στην ποινική διαδικασία.

Η δικαστής Aschenbach δήλωσε ότι ψήφισε υπέρ της αθωότητας, διότι, παρότι προσωπικά πίστευε ότι ο κατηγορούμενος είναι ένοχος, εντούτοις τα αποδεικτικά στοιχεία (που οι συνήγοροι έθεσαν σε αμφισβήτηση) δεν ήταν ικανά να οδηγήσουν σε καταδίκη. Σε αυτή λοιπόν την υπόθεση έγινε σεβαστός ο νόμος παρά τις αντίθετες προσωπικές πεποιθήσεις της Δικαστού.
Ένα δεύτερο παράδειγμα, στην Ελλάδα, στο οποίο η γενετική εξέταση είχε σημαντικό ρόλο, είναι η περίπτωση ενός νεαρού που είχε κατηγορηθεί από μία γυναίκα ότι την είχε βιάσει. Ο κατηγορούμενος είχε προφυλακιστεί επί 8μηνο. Ευτυχώς είχαν ληφθεί πολλαπλά δείγματα για γενετική εξέταση τα οποία απέδειξαν, δυστυχώς μετά από καιρό, την πλήρη αθωότητα του νεαρού καθώς διαπιστώθηκε ότι η γυναίκα είχε προβεί σε οικειοθελή σεξουαλική συνεύρεση με δύο άλλους άνδρες αλλά όχι με τον συγκεκριμένο. Πράγματι τελικά αυτός κρίθηκε από το μικτό ορκωτό δικαστήριο ομόφωνα αθώος. 

Στο δεύτερο παράδειγμα έχουμε μία ορθή γενετική εξέταση που οδηγεί σε ένα ικανό αποτέλεσμα, ενώ στο πρώτο παράδειγμα έχουμε ένα κατεστραμμένο δείγμα. Προφανώς στο δεύτερο παράδειγμα ο κατηγορούμενος αθωώθηκε από μία αδιαμφισβήτητη επιστημονική βεβαιότητα, ενώ στην πρώτη υπόθεση, ο πιθανά ένοχος αθωώνεται από ένα επιστημονικά αμφισβητούμενο αποτέλεσμα.   

Στις ποινικές δίκες αναζητείται η απόλυτη αλήθεια και, μόνο αν δεν κατορθωθεί η ανεύρεσή της ως προς την ενοχή του, ο κατηγορούμενος απαλλάσσεται. Ο ρόλος λοιπόν του ιατροδικαστή ή του ιατροδικαστικού επιστήμονα στην ποινική διαδικασία είναι να αποδείξει ότι πέραν πάσης αμφιβολίας υπάρχει ένα βέβαιο και αδιαμφισβήτητο επιστημονικό συμπέρασμα βάση των κανόνων της επιστήμης.

Κανείς εξ ημών που δεν έχει λάβει πλήρη γνώση των στοιχείων της συγκεκριμένης δικογραφίας δεν δύναται να εκφέρει πλήρη επιστημονική άποψη. Το βέβαιο είναι ότι οι επιστήμονες που θα συμμετάσχουν στη νέα δικαστική διαδικασία έχουν ένα δύσκολο ρόλο. Μία κοινά αποδεκτή παραδοχή για την ποινική διαδικασία είναι ότι: in dubio pro reo (εν αμφιβολία υπέρ του κατηγορουμένου). Με άλλα λόγια είναι προτιμότερο να ξεφύγει από την επιβολή ποινής ένας ενδεχόμενος ένοχος, παρά να καταδικασθεί και να τιμωρηθεί ένας ενδεχομένως αθώος.  
 
Ο Γρηγόρης Λέων είναι Πρόεδρος της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρείας και Αν. Γραμματέας Επιστημονικών Φορέων της ΝΔ.