Σάκης Ιωαννίδης

Από το 1982 έως το 2006 μεσολαβούν 24 χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων ο κόσμος εξελίχθηκε, οι καταστάσεις άλλαξαν, οι απαιτήσεις έγιναν διαφορετικές. Και ενώ όλα προχωρούσαν μπροστά, η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση στην Ελλάδα παρέμενε σταθερή, με αποτέλεσμα να είναι παρωχημένη.

Αυτή που τόλμησε να αλλάξει το εν λόγω παράλογο καθεστώς ήταν η κυβέρνηση Καραμανλή, το 2006, με το πραγματικά ριζοσπαστικό νομοσχέδιο της τότε υπουργού Παιδείας Μαριέττας Γιαννάκου.

Ενα νομοσχέδιο που συγκρουόταν με συμφέροντα, συντεχνίες και είχε σκοπό την πραγματική πρόοδο της Παιδείας μας με ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις (μη κρατικά πανεπιστήμια, πολλαπλό σύγγραμμα κ.τ.λ.). Μερικά χρόνια αργότερα ψηφίστηκε ο νόμος Διαμαντοπούλου, ο οποίος άγγιζε κομβικά ζητήματα και, παρότι ψηφίστηκε με ευρεία πλειοψηφία, πολεμήθηκε σκληρά.

Με τούτα και μ’ εκείνα φτάσαμε στο 2017, με τη χαρακτηριστική προχειρότητα και ιδεοληψία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, η οποία φέρνει υπό διαβούλευση έναν ακόμη εκπαιδευτικό νόμο. Εναν νόμο αναχρονιστικό, ο οποίος έρχεται να χαϊδέψει και μάλιστα να ενισχύσει αυτά που κρατούν την ελληνική Παιδεία δέσμια του παρελθόντος. Αναξιοκρατία, άρση του αυτοδιοίκητου, επαναφορά του ασύλου ανομίας είναι μέσα στην ατζέντα, για να συνεχίσουν να ταλαιπωρούν και να ρισκάρουν το μέλλον της νεολαίας καταδικάζοντάς τη στη μετριότητα.

Σας παραθέτω 9+1 προτάσεις όπως τις επεξεργαστήκαμε όντας πρόεδρος της ΟΝΝΕΔ, οι οποίες μπορούν να διαμορφώσουν ένα νέο πλαίσιο και να αναβαθμίσουν την Παιδεία:

1. Στο υπάρχον νομικό πλαίσιο προβλέπεται η αξιολόγηση των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, όμως αυτή παραμένει επιφανειακή. Η αναβάθμιση του ρόλου της αξιολόγησης και η σύνδεσή της με τη χρηματοδότηση των ιδρυμάτων -μέσω της κατάταξής τους - είναι μια απλή κίνηση που μπορεί να βελτιώσει τις συνθήκες των πανεπιστημίων. Για να διαφυλαχτεί η αντικειμενικότητά της, η αξιολόγηση μπορεί να είναι τόσο εσωτερική (από τα μέλη ΔΕΠ και τους φοιτητές) όσο και εξωτερική (από πρόσωπα ξένων πανεπιστημίων και την ΑΔΙΠ).

2. Το Πανεπιστημιακό Ασυλο καταργήθηκε και δεν πρέπει να επανέλθει. Θεσπίστηκε σε μια σκοτεινή εποχή για τη δημοκρατία μας, τότε που οι ιδέες και οι απόψεις δεν ήταν ελεύθερες. Εδώ και πολλά χρόνια αυτή η ανάγκη, ευτυχώς, δεν υπάρχει. Η δημοκρατία μας στέκεται σε σταθερές βάσεις και το άσυλο το μόνο που προσέφερε ήταν η προστασία σε παραβατικά στοιχεία. Η ασυδοσία πρέπει να τελειώσει εδώ. Ταυτόχρονα με την ίδρυση της Πανεπιστημιακής Αστυνομίας (που λειτουργεί σε όλο τον κόσμο) θα διασφαλίζει τη δημόσια περιουσία. 

3. Η εξωστρέφεια των πανεπιστημίων αποτελεί ζητούμενο. Το επίπεδο των Ελλήνων ακαδημαϊκών είναι πολύ υψηλό. Στην ίδια γνώση όμως, παρότι υπάρχει ζήτηση, δεν μπορούν να γίνουν κοινωνοί φοιτητές από ξένες χώρες, καθώς δεν υπάρχουν αγγλόφωνα προγράμματα σπουδών, ούτε και πρόβλεψη για ίδρυση παραρτημάτων των ελληνικών πανεπιστημίων στο εξωτερικό.

4. Η κατάσταση της οικονομίας έχει οδηγήσει το κράτος να κάνει παντού περικοπές και ο ευαίσθητος τομέας της Παιδείας δεν αποτελεί εξαίρεση. Τα χρήματα που δίνονται είναι λίγα και οι ανάγκες μεγάλες, επομένως ένα μεικτό σύστημα χρηματοδότησης θα έδινε την απαραίτητη ανάσα στη λειτουργία των ιδρυμάτων. Από τη μια πλευρά το κράτος θα δίνει τα προβλεπόμενα χρήματα (μαζί με τα όποια bonus βάσει αξιολόγησης) και σε αυτά θα προστίθεται η ιδιωτική χρηματοδότηση μέσω δωρεών, κληροδοτημάτων, έρευνας και επενδύσεων.

5. Η έρευνα είναι η κορωνίδα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, εκεί που οι θεωρητικές γνώσεις γίνονται πράξη. Η ιδιωτική χρηματοδότηση ερευνητικών προγραμμάτων μπορεί να συμβάλλει σε αυτή την κατεύθυνση.

6. Ενίσχυση των συμβουλίων διοίκησης με αποφασιστικό χαρακτήρα και όχι κατάργηση. Ευεργετική για την ανάπτυξη των ιδρυμάτων τόσο στις μεγάλες πόλεις όσο και στην Περιφέρεια, αλλά και χαρακτηριστικό πραγματικής εξωστρέφειας και σύνδεσης με την τοπική κοινωνία θα ήταν η αμισθί συμμετοχή στη διοίκησή τους προσώπων από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τα επαγγελματικά επιμελητήρια, πέραν των ξένων καθηγητών, με λόγο στις συνεδριάσεις και δυνατότητα ψήφου.

7. Οι φοιτητές, ως ενεργό κομμάτι της πανεπιστημιακής κοινότητας, είναι εύλογο να θέλουν να έχουν λόγο στις εξελίξεις και αποφάσεις που λαμβάνονται γι’ αυτούς και σε κανένα άλλο θέμα. Η αναδιαμόρφωση του πλαισίου λειτουργίας των φοιτητικών παρατάξεων και των συλλόγων με νόμο είναι επιβεβλημένη για να σταματήσει η ασυδοσία, ενώ η μη συμμετοχή τους στην εκλογή των διοικήσεων πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτη. 

8. Σύνδεση των ιδρυμάτων με την εργασία και την αγορά. Η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση εκτός από γνώσεις, με την ανεργία των νέων σε υψηλά επίπεδα, χρειάζεται να ετοιμάζει τους φοιτητές και τις φοιτήτριες για την επαγγελματική σταδιοδρομία τους. 

9. Οι Πανελλαδικές Εξετάσεις είναι ένα ξεπερασμένο σύστημα. Τα πανεπιστήμια, έχοντας εφαρμόσει όλες τις παραπάνω αλλαγές, θα είναι σε θέση να διενεργούν εκείνα τις εξετάσεις εισαγωγής (πανελλαδικά βάσει επιστημονικού πεδίου), ώστε οι μαθητές, έχοντας ολοκληρώσει ένα προπαρασκευαστικό έτος προετοιμασίας στο Λύκειο, να αποφασίζουν εκείνοι και όχι το μηχανογραφικό τους ποιο επιστημονικό πεδίο θα ακολουθήσουν. 

10. Τα παραπάνω αφορούσαν τη Δημόσια Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Η πραγματική, όμως, τομή που μπορεί να γίνει στο σύνολό της είναι η αναθεώρηση του άρθρου 16 με τη δυνατότητα ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων. Η δημιουργία ενός σταθερού και αυστηρού πλαισίου λειτουργίας μη κρατικών πανεπιστημίων που θα βρίσκονται υπό την εποπτεία του κράτους θα έχει πολλαπλά οφέλη. Από τη μια πλευρά, σπουδαία πανεπιστήμια του εξωτερικού θα μπορέσουν να ανοίξουν παραρτήματα στη χώρα μας, ενώ από την άλλη, μέσα από αυτή την ανταγωνιστική κατάσταση τα δημόσια πανεπιστήμια θα βγουν κερδισμένα.

* Οικονομολόγος, τέως πρόεδρος ΟΝΝΕΔ