Θάνος Παπαδόπουλος

 Η εισβολή, όμως, του Ανδρέα Παπανδρέου στην πολιτική οδήγησε τη δημοκρατική παράταξη σε τρίτο δρόμο γεμάτο αδιέξοδα. Η επαναφορά στο δρόμο των μεταρρυθμίσεων και του εκσυγχρονισμού αργότερα έμεινε χωρίς συνέχεια, καθώς η χώρα οδηγήθηκε στην κρίση χρέους και στην ύφεση.

Η ιστορία της δημοκρατικής παράταξης αρχίζει με το Νεωτερικόν Κόμμα (1873-1910) του Χαρίλαου Τρικούπη, που συγκέντρωσε τις πιο προοδευτικές και φιλελεύθερες προσωπικότητες της εποχής. Ο Τρικούπης βασίστηκε στο χτύπημα του παλαιοκομματισμού για να αναπτύξει το μεταρρυθμιστικό κι εκσυγχρονιστικό του έργο, που έφερε την ανάπτυξη στη χώρα:

• Αναδιοργάνωσε την Αστυνομία, την Αγροφυλακή και τη Σχολή Ευελπίδων.
•

Θέσπισε νόμους για τα προσόντα, την προαγωγή και μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων που μέχρι τότε ήταν στο έλεος των κομματαρχών.
• Μείωσε τους βουλευτές από 240 σε 150.
• Αγόρασε τρία θωρηκτά για το Πολεμικό Ναυτικό.
• Αποξήρανε τη Λίμνη Κωπαΐδα.

Καθώς στην εποχή του η Ελλάδα μεγάλωσε με την ενσωμάτωση των Επτανήσων και της Θεσσαλίας, για να συνδέσει και να ενοποιήσει την επικράτεια: διάνοιξε τη Διώρυγα της Κορίνθου, κατασκεύασε 2.600 χιλιόμετρα οδικού δικτύου και 1.400 χιλιόμετρα σιδηροδρομικού δικτύου, καθώς και λιμάνια, γέφυρες κ.λ.π.

Το εκσυγχρονιστικό έργο του Τρικούπη είχε σκοπό να καταστήσει σύγχρονη ευρωπαϊκή χώρα ένα βαλκανικό βιλαέτι. Για την κατασκευή των έργων έβαλε φόρους στα αροτριώντα κτήνη, στον καπνό, στο κρασί στις οικοδομές και κατάργησε το φόρο της δεκάτης στα δημητριακά. Επίσης αναγκάστηκε να συνάψει τα δάνεια που με την αλλαγή της οικονομικής συγκυρίας οδήγησαν στην πτώχευση.

Εναντίον της στασιμότητας και του παλαιού κομματισμού κινήθηκαν και οι αξιωματικοί που έκαναν το κίνημα του 1909 στο Γουδή. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος που κλήθηκε να κυβερνήσει ίδρυσε το Κόμμα Φιλελεύθερων (1910-1961) που έβαλε πάλι μπρος τον εκσυγχρονισμό της Ελλάδας. Ο Κωνσταντίνος Α', από την άλλη, δεν ήθελε μόνο να βασιλεύει αλλά και να κυβερνά! Η σύγκρουση με τον Ελευθέριο  Βενιζέλο άρχισε στους Βαλκανικούς πολέμους για την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης και συνεχίστηκε στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε κατέληξε στον Διχασμό που έφερε τη διάσπαση του ελληνικού κράτους: στην Αθήνα ο Βασιλιάς, στη Θεσσαλονίκη ο Βενιζέλος. Η Μικρασιατική Καταστροφή που ακολούθησε, οδήγησε στην κατάργηση της μοναρχίας και στην ίδρυση της Β' Ελληνικής Δημοκρατίας, που ταλαιπωρήθηκε, όμως, από αλλεπάλληλα κινήματα, πραξικοπήματα και δικτατορίες στρατηγών: Θ. Πάγκαλος, Γ. Κονδύλης, Ι. Μεταξάς και άλλοι….

Ο Βενιζέλος αναδιοργάνωσε κι εξόπλισε τον στρατό και το ναυτικό και στους Βαλκανικούς πολέμους διπλασίασε την Ελλάδα απελευθερώνοντας την  Ήπειρο, τη Μακεδονία, τη Θράκη, την Κρήτη κ.λπ. Τη μεγαλύτερη Ελλάδα την προίκισε με ευρωπαϊκούς θεσμούς και οικονομική ανάπτυξη:

Στην οικονομία, έλεγξε το τραπεζικό σύστημα και την τοκογλυφία, περιόρισε τις στρατιωτικές δαπάνες, ίδρυσε την Τράπεζα της Ελλάδος και ψήφισε τον νόμο για τις ανώνυμες εταιρείες (Α.Ε.). Ανέπτυξε το εμπόριο, τη βιομηχανία και τη ναυτιλία.

Στη γεωργία, μοίρασε στους αγρότες, ντόπιους και πρόσφυγες, 14,5 εκατομμύρια στρέμματα καλλιεργήσιμης γης, ίδρυσε την Αγροτική Τράπεζα και τους Οργανισμούς Καπνού, Βάμβακος κλπ.

Κατασκεύασε το φράγμα του Μαραθώνα για την υδροδότηση της Αθήνας και πρόσθεσε 2.000 χιλιόμετρα οδικού δικτύου.

Στην Παιδεία έκτισε άλλα 3.500 σχολεία (υπήρχαν μόνο 1.500) και μεταρρύθμισε την εκπαίδευση. Ιδρύθηκαν το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, η Ανωτάτη Γεωπονική Σχολή, η Ανωτάτη Εμπορική Σχολή, η Πάντειος

Ίδρυσε τον Οργανισμό Λιμένος Πειραιώς (ΟΛΠ), το Εθνικό Θέατρο, το Συμβούλιο Επικρατείας, θέσπισε τη μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων και αναδιοργάνωσε τη δημόσια υγεία, την πολεοδομία κλπ.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών με την Τουρκία εκπόνησε ένα τεράστιο πρόγραμμα για τη στέγαση 1.200.000 προσφύγων με την κατασκευή χιλιάδων σπιτιών στην Αττική και τη Βόρεια Ελλάδα.

Το εκσυγχρονιστικό έργο των Φιλελευθέρων δεν έχει τέλος και βασίστηκε επίσης στην εισαγωγή ξένων κεφαλαίων και τεχνολογίας και στον εσωτερικό κι εξωτερικό δανεισμό. Η κρίση του 1929 όμως κι άλλες οικονομικές συγκυρίες οδήγησαν τη χώρα στην πτώχευση το 1932.

Μετά τον Β' Παγκόσμιο και τον Εμφύλιο Πόλεμο, η δημοκρατική παράταξη προσπάθησε να επιτύχει την εθνική συμφιλίωση με τον Ν. Πλαστήρα (1945 και 1950-1952) αλλά συνάντησε την αντίδραση των Ανακτόρων. Η Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου επιδίωξε τον εκδημοκρατισμό του αυταρχικού κράτους, αλλά συνάντησε την αντίσταση του βασιλιά Κωνσταντίνου Β', που προσπάθησε να νεκραναστήσει την κυβερνώσα μοναρχία του Όθωνα κι οδήγησε στο πραξικόπημα των συνταγματαρχών (1967-1974).

Στη Μεταπολίτευση, ο Ανδρέας Παπανδρέου εκτόπισε την  Ένωση Κέντρου με την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ κι  αποπειράθηκε να μετατρέψει την Ελλάδα σ'  ένα υβριδικό κράτος συντεχνιών, κρατικού καπιταλισμού και… αραβικού σοσιαλισμού! Με τον υπερδανεισμό και την υπερχρέωση χρηματοδότησε την κυριαρχία της μικροαστικής τάξης αγροτικής προέλευσης στους μηχανισμούς του κράτους και ιδιαίτερα σε εκείνους της διανομής προνομίων και προσόδων. Διαμόρφωσε ένα τεράστιο γραφειοκρατικό και διεφθαρμένο κράτος. Ακόμη κι ορισμένες μεταρρυθμίσεις που εφάρμοσε το έκανε με βαλκανικό και φραγκολεβαντίνικο τρόπο.

Η περίοδος Ανδρέα Παπανδρέου (1981-1989 και 1993-1995) υπήρξε περίοδος αποπροσανατολισμού και παρακμής της δημοκρατικής παράταξης και του Κέντρου. Μεταμορφώθηκε από εκσυγχρονιστική σε παλαιοκομματική παράταξη του ρουσφετιού και της διαφθοράς… Εισήγαγε τον δανεισμό για τη δημιουργία κομματικού στρατού στο κράτος και την κοινωνία.

Η δημοκρατική παράταξη και το ΠΑΣΟΚ τη μεταρρυθμιστική και την εκσυγχρονιστική τους δύναμη τη ξαναβρήκαν στις κυβερνήσεις του Κώστα Σημίτη (1995-2004). Χωρίς την παρέμβαση Σημίτη η χρεοκοπία της Ελλάδας θα είχε  συμβεί μια δεκαετία νωρίτερα  - λίγο πριν το 2000. Ο εκσυγχρονισμός του κράτους άρχισε με τη δημιουργία στα υπουργεία μηχανισμών που μπορούσαν να σχεδιάσουν, να παρακολουθήσουν, να ελέγξουν και να παραλάβουν μεγάλα έργα που χρηματοδοτούσε η Ευρωπαϊκή Ένωση και να μη χάνονται τα κονδύλια. Έτσι έγιναν το Μετρό, το αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος, η Αττική Οδός, το Τραμ, η Γέφυρα Ρίου-Αντιρίου, η ΠΑΘΕ και δεκάδες λιμάνια, νοσοκομεία και ΑΕΙ - ΤΕΙ. Τα ολυμπιακά έργα και οι Ολυμπιακοί Αγώνες.

Στην οικονομία, με τη μετοχοποίηση των μεγάλων κρατικών επιχειρήσεων προσέλκυσε ξένα κεφάλαια και τεχνολογία που συνέβαλαν στην ανάπτυξη της χώρας. Μέση ετήσια μεγέθυνση του ΑΕΠ στην οκταετία 1996-2003 ήταν 3,8%. Το πέτυχε χάρη στη μείωση του αριθμού των  υπαλλήλων του κράτους με το σύστημα: 5 φεύγουν 1 προσλαμβάνεται με διαγωνισμό. Επίσης με την περικοπή της καταναλωτικής δαπάνης του Δημοσίου, δηλαδή με την περικοπή υπερωριών, αργιών, οδοιπορικών κ.λ.π. που δεν πραγματοποιούνταν αλλά πληρώνονταν για να διπλασιάζονται τα εισοδήματα του κομματικού στρατού του ΠΑΣΟΚ. Γι' αυτό, εξάλλου, τον μίσησε το βαθύ ΠΑΣΟΚ, επειδή μετέτρεψε τα αδούλευτα εισοδήματα σε κρατικές επενδύσεις. Έτσι κατάφερε να μειώσει τα ελλείμματα και το Δημόσιο Χρέος τον Μάρτη του 2004 στο 95% του ΑΕΠ.

Η κρίση του 2007-2009 και η υπογραφή του Μνημονίου από τον Γιωργάκη Παπανδρέου για τη σωτηρία της χώρας από την άτακτη χρεοκοπία εξουδετέρωσαν τη μεταρρυθμιστική πορεία της δημοκρατικής παράταξης και την οδήγησαν πίσω στον παλαιοκομματισμό, στην παρακμή και τον εκφυλισμό: μόνιμα κάτω από 10% στις εκλογές.

Στο επόμενο: «Η ελληνική Αριστερά δυσκολεύεται να προσαρμοστεί και μαραγκιάζει!»

Υ.Γ. Περισσότερα στο: " Θάνος Παπαδόπουλος: Ποιοι και πώς μας οδήγησαν στη χρεοκοπία. Ιστορία της Μεταπολίτευσης. Εκδόσεις Gutenberg".

* Ο Θάνος Παπαδόπουλος είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας