Νίκος Φελέκης

Η κυβέρνηση επαίρεται για την τελευταία απόφαση του Eurogroup. Ηταν, λένε, θετική εξέλιξη. Δύο ημέρες πριν το Eurogroup ο κ. Δημήτρης Τζανακόπουλος ήταν απαισιόδοξος. «Δεν περιμένουμε θετική απόφαση από ένα όργανο στο οποίο συμμετέχει ο κ. Σόιμπλε», δήλωνε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος. Απορία: Η απόφαση του Eurogroup, στο οποίο πρωταγωνίστησε ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, είναι τελικά θετική ή όχι; Αν είναι θετική, τότε ο πρωθυπουργός θα πρέπει να βάλει λίγο πιπέρι στη γλώσσα του εκπροσώπου του και να του συστήσει να αποφεύγει τις εκτιμήσεις και τα φληναφήματα. 

Το πρόβλημα, όμως, όπως λένε όλοι όσοι γνωρίζουν το κυβερνητικό παρασκήνιο, δεν είναι ο κ. Δημήτρης Τζανακόπουλος και οι άστοχες δηλώσεις του. Στην κυβέρνηση φαίνεται ότι ήταν πεπεισμένοι ότι η απόφαση του Eurogroup δεν θα ήταν αυτή που ήθελαν. Δεν είναι τυχαίο ότι και ο εξ απορρήτων του πρωθυπουργού, υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης Νίκος Παππάς, θεωρούσε, και το δήλωνε, ότι η λύση πιθανότατα θα δοθεί στη Σύνοδο Κορυφής και όχι στο Eurogroup. Και δεν ήταν μόνον ο κ. Παππάς, αλλά και άλλοι κυβερνητικοί παράγοντες που προετοίμαζαν με δηλώσεις τους το έδαφος για μεταφορά της διαπραγμάτευσης από το επίπεδο των υπουργών Οικονομικών σε εκείνο των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων. Ενδεχομένως να μην έχουν σε μεγάλη εκτίμηση τις διαπραγματευτικές ικανότητες του κ. Ευκλείδη Τσακαλώτου ή -για να το πούμε και κομψά- να αισθάνονται πιο ασφαλείς όταν είναι ο «αρχηγός Αλέξης» αυτός που σηκώνει στις πλάτες του τις κρίσιμες υποθέσεις. 

Πάντως και στο Υπουργικό Συμβούλιο υπήρχε διχογνωμία για τη στάση που έπρεπε να τηρηθεί στην επικείμενη απόφαση του Eurogroup. «Να τη δεχθούμε, ακόμη κι αν δεν είναι αυτή που ονειρευόμαστε», έλεγαν οι πειθόμενοι από τον κ. Τσακαλώτο. «Να μην τη δεχθούμε», έλεγαν ο κ. Παππάς και άλλοι προεδρικοί. «Να περιμένουμε να δούμε πρώτα την απόφαση και μετά να αποφασίσουμε», ήταν η γνώμη του αντιπροέδρου Γιάννη Δραγασάκη. Φυσικά γεννώνται διάφορα ερωτήματα: Γιατί η κυβέρνηση δημιούργησε κλίμα προσφυγής στη Σύνοδο Κορυφής όταν στο στενό επιτελείο του πρωθυπουργού γνώριζαν (από δεκαημέρου και όχι δύο ημέρες πριν το Eurogroup, όπως διοχετεύθηκε στα Μέσα Ενημέρωσης) την αρνητική άμα και αποτρεπτική απάντηση που είχε δώσει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ στον κ. Αλέξη Τσίπρα όταν του είχε θέσει για πρώτη φορά το θέμα; Ηταν μια σχεδιασμένη τακτική πιέσεων του Eurogroup ή απλώς, όπως είπε ο κ. Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ένας επικοινωνιακός ελιγμός; Ή μήπως ισχύει η κατηγορία από πλευράς των αντιπάλων του πρωθυπουργού, ό,τι δηλαδή η έξις έχει γίνει δευτέρα φύσις του κ. Τσίπρα και των συν αυτώ; 

Ενδεχομένως κάτι τέτοιο να μην απέχει πολύ από την αλήθεια, καθώς μέχρι τώρα η εντύπωση που δίνεται είναι ότι η παρούσα κυβέρνηση προτιμά να αφιερώνει σχεδόν αποκλειστικά τον χρόνο της στις διαπραγματεύσεις με την τρόικα, παρά στη διακυβέρνηση της χώρας και την επίλυση των προβλημάτων των πολιτών. Κυβερνά διά της διαπραγμάτευσης, ενώ οι μάχες και οι συνακόλουθοι διχασμοί δεν γίνονται για τις λύσεις στα εγχώρια προβλήματα, αλλά για τις σχέσεις με τον κ. Σόιμπλε, την κυρία Κριστίν Λαγκάρντ, τον κ. Μάριο Ντράγκι και όσους άλλους έχουν λόγο στη διευθέτηση του ελληνικού προβλήματος. Και πιθανότατα αυτό θα συνεχιστεί μέχρι να ολοκληρώσει τη θητεία της. Το επόμενο δίμηνο, λόγω και του θέρους, θα υπάρχει νηνεμία. Το φθινόπωρο θα αρχίσει εκ νέου η διαπραγμάτευση για την τρίτη αξιολόγηση, η οποία θα διαρκέσει, ως είθισται, τουλάχιστον ένα εξάμηνο. Την άνοιξη του 2018 θα έχουμε τις διαπραγματεύσεις για τη λήξη του προγράμματος και την έξοδο στις αγορές. Και η ζωή θα συνεχίζεται ακριβώς έτσι. 

Πανωλεθρίαμβος και χασιμοπανήγυρο

Το καλό βεβαίως είναι ότι για μια ακόμη φορά, έστω και με καθυστέρηση που κόστισε ακριβά στην οικονομία και την κοινωνία, υπερίσχυσε η γραμμή των ρεαλιστών. Η κυβέρνηση άφησε κατά μέρος τις μεγαλοστομίες και αποδέχθηκε μια απόφαση που αν μη τι άλλο βάζει στην άκρη -για τουλάχιστον έναν χρόνο και εκτός δραματικού απροόπτου- την πολιτική αβεβαιότητα. Τελικά, όπως άλλωστε συνηθίζεται από την παρούσα κυβέρνηση, είχαμε ξανά πανηγυρισμούς για μια απόφαση που, με μικρές ή μεγαλύτερες παραλλαγές, θα μπορούσε να έχει πάρει από εξαμήνου και να έχουν αποφευχθεί η ταλαιπωρία, η φθορά και όλες οι παρενέργειες στην οικονομία που, στο μεσοδιάστημα, δημιούργησαν η ταραχώδης διαπραγμάτευση, η αβεβαιότητα και ο μετεωρισμός. Βεβαίως, και για να είμαστε δίκαιοι, αυτή τη φορά δεν είχαμε, όπως σε προηγούμενες περιπτώσεις, πανωλεθρίαμβο, αφού η απόφαση του Eurogroup έχει και θετικά σημεία, τα οποία μπορεί να προβάλλει η κυβέρνηση και όπως καταγράφονται στις τιμές των ομολόγων και των μετοχών, υποδέχθηκε με ανακούφιση η αγορά. Ωστόσο, αν λάβουμε υπόψη και τα όσα έχει προνομοθετήσει η Βουλή για αφορολόγητο, συντάξεις και εργασιακά, ε τότε, αντί για πανωλεθρίαμβο, ένα... χασιμοπανήγυρο το ’χουμε. 

H διπλή όψη της συμφωνίας

Η συμφωνία δεν είναι καλή για τους λόγους που προβάλλει η κυβέρνηση ή κακή για όσα αντιπαραβάλλει η αντιπολίτευση. Είναι θετική γιατί βάζει τέλος σε μια μακρά περίοδο αβεβαιότητας, η οποία ήταν καταστροφική για την αγορά, τις επιχειρήσεις, τους μικρομεσαίους και τους αυτοαπασχολούμενους, αλλά και για τους εργαζομένους και τους συνταξιούχους που είδαν τη φοροδοτική τους ικανότητα να εξαντλείται και την αγοραστική τους δύναμη να συρρικνώνεται έτι περαιτέρω. Η αξιολόγηση έκλεισε, οι δόσεις των δανείων θα εξοφληθούν, το Grexit ξαναμπαίνει στο χρονοντούλαπο, όμως ούτε από το Πρόγραμμα Ποσοτικής Χαλάρωσης, τουλάχιστον προσώρας, επωφελείται η χώρα, ούτε η βιωσιμότητα του χρέους αντιμετωπίζεται με σαφή και ριζικό τρόπο, ενώ το ΔΝΤ μένει στο πρόγραμμα με τρόπο που δεν δημιουργεί πρόβλημα στις γερμανικές εκλογές και πιθανότατα για να προετοιμάσει όχι τη συμμετοχή του, αλλά την έξοδό του από το ελληνικό μνημόνιο. Η έξοδος στις αγορές, όταν επιχειρηθεί, δεν θα είναι εύκολη υπόθεση, ούτε μπορεί να αποκλειστεί ένα νέο μνημόνιο, καθώς οι στόχοι για τα πλεονάσματα μέχρι το 2022, αλλά και μετά, μέχρι το 2060, είναι εξαιρετικά δύσκολο έως και απίθανο να πιαστούν. 

Αντιδράσεις που να δοκιμάσουν τη συνοχή της κυβερνητικής πλειοψηφίας, πάντως, δεν θα έχουμε, παρότι η ρύθμιση του χρέους δεν είναι αυτή που τους είχε υποσχεθεί ο πρωθυπουργός όταν, προ μηνός, τους καλούσε να προνομοθετήσουν τα επαχθή και αντιδημοφιλή μέτρα προκειμένου οι δανειστές να συμφωνήσουν στο κλείσιμο της αξιολόγησης, στην εκταμίευση της δόσης των περίπου 8 δισ. ευρώ, στην ένταξη στο QE και τα μεσοπρόθεσμα μέτρα που θα καθιστούν βιώσιμο το χρέος. Εφεξής, όπως λένε οι στενοί συνεργάτες του πρωθυπουργού, το βάρος θα πέσει πρώτον στην προσέλκυση επενδύσεων, μια που ήδη ο κ. Αλέκος Φλαμπουράρης, παρά τις ενστάσεις βουλευτών αλλά και υπουργών του ΣΥΡΙΖΑ, ανήγγειλε τη βούληση της κυβέρνησης να λήξει η εκκρεμότητα του Ελληνικού, ενώ ο κ. Στέργιος  Πιτσιόρλας συνεχίζει την προσπάθεια προσέλκυσης όσο το δυνατόν περισσότερων κινεζικών επενδύσεων. Δεύτερον, στη συνταγματική αναθεώρηση, τρίτον, στη δικαστική εκκαθάριση υποθέσεων διαπλοκής και διαφθοράς, τέταρτον, στην παραγωγική ανασυγκρότηση μέσω και των 13 αναπτυξιακών συνεδρίων που προετοιμάζονται στις Περιφέρειες της χώρας και, πέμπτον, στο προγραμματικό συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ, όπου εκτός των άλλων το κύριο βάρος θα πέσει στην προσπάθεια διεύρυνσης προς το Κέντρο και μετεξέλιξης της Κουμουνδούρου από αριστερό κόμμα σε προοδευτική παράταξη. 

Σημειώνουμε ότι άρση της εκκρεμότητας όσον αφορά στην αξιολόγηση, εκ των πραγμάτων θα αναγκάσει και τα κόμματα της αντιπολίτευσης να αναπροσαρμόσουν τη στρατηγική τους. Το γεγονός ότι οι εκλογές απομακρύνονται και πλέον ως συντομότερος χρόνος για να στηθούν οι κάλπες εμφανίζεται το φθινόπωρο του 2018, είναι επόμενο να επηρεάσει και τη συμπεριφορά του επιχειρηματικού κόσμου έναντι  της κυβέρνησης. Μέχρι πρότινος και επειδή υπήρχε αβεβαιότητα για τις πολιτικές εξελίξεις, οι μεγάλοι επιχειρηματίες ιδιαίτερα, αλλά και όσοι συναλλάσσονται με το κράτος και καθ’ οιονδήποτε τρόπο ψωμίζονται από αυτό, φρόντιζαν στους σχεδιασμούς τους, εκτός από την υφιστάμενη κυβέρνηση, να λαμβάνουν υπόψη και την εν αναμονή ευρισκόμενη αξιωματική αντιπολίτευση. Τώρα, το Μαξίμου ευελπιστεί στον χρόνο που απομένει μέχρι τις εκλογές να προσδέσει στο άρμα της επιρροής του όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κομμάτι της επιχειρηματικής τάξης και των κρατικοδίαιτων επαγγελματιών. Εάν το καταφέρει, ελπίζει ότι θα μπορέσει, μέσω και της πιθανολογούμενης βελτίωσης των οικονομικών δεδομένων επιχειρήσεων και νοικοκυριών στην επόμενη διετία, να αλλάξει και τα πολιτικο-εκλογικά δεδομένα, όπως αυτά καταγράφονται στις δημοσκοπήσεις. Δύσκολο, αλλά η απόφαση του Eurogroup τους δίνει τον χρόνο που χρειάζονται για να προσπαθήσουν ή έστω για να ονειρεύονται. Εξάλλου, όπως μας εξομολογείται κορυφαίο κυβερνητικό στέλεχος, «έχουμε βαρεθεί σε κάθε Eurogroup να νικάμε και πάντα στο επόμενο να δίνουμε περισσότερα κι από αυτά που αρχικά απαιτούσε ο κ. Σόιμπλε, ο οποίος φαίνεται ότι το κατάλαβε και έχει αρχίσει εκτός από γυμνάσια να μας κάνει και πλάκα».