Θεόδωρος Βάρδας

Αρκεί να καταλήξει στο ποια επιλογή αποτελεί καθαρή αλλά και εφικτή λύση διότι είναι προφανές ότι καθαρή άποψη περί της λύσης ακόμη δεν έχει. Τρεις μόνο επιλογές έχει μπροστά της.

Πρώτη: την αποδοχή προσωρινής λύσης με μετάθεση του προβλήματος στο μέλλον μέσω της αποκαλούμενης ελάφρυνσης του χρέους με 
■ την επιμήκυνση του χρόνου χάριτος 
■ την επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής 
■ τη σταθεροποίηση των επιτοκίων. 

Μια λύση που αν... την παραχωρήσουν οι δανειστές, ενώ καλύπτει προσωρινά πολιτικές επικοινωνιακές ανάγκες, δεν παρέχει βιώσιμη προοπτική, αφού ελλείψει διατηρήσιμης ανάπτυξης δεν εγγυάται μόνιμη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές για τη μετά το 2018 περίοδο και κατά συνέπεια δεν αποτελεί καθαρή λύση. 
 Δεύτερη: τη διαγραφή μεγάλου μέρους του ονομαστικού χρέους, η οποία θα το καταστούσε πραγματικά βιώσιμο αν γινόταν αποδεκτή. Περίπτωση μείωσης του ονομαστικού χρέους, όμως, δεν υπάρχει και έχει κατηγορηματικά αποκλειστεί. Δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση να γίνει αποδεκτή με ή χωρίς συνεννόηση, ενώ σε περίπτωση ρήξης με τους δανειστές η χώρα θα οδηγηθεί υποχρεωτικά 

■ σε στάση πληρωμών 
■ σε χρεοκοπία 
■ σε βίαιη επιστροφή σε εθνικό νόμισμα με ανθρωπιστική και εθνική κρίση.

 
Τρίτη: την υιοθέτηση και εφαρμογή ενός νέου 5ετούς μνημονίου σταθεροποίησης, διαρθρωτικών αλλαγών και οικονομικής ανάπτυξης (2018-2023), το οποίο θα περιλαμβάνει κίνητρα και θα εξασφαλίζει επαρκή κεφάλαια για ένα επενδυτικό σοκ ύψους 270 δισ. ευρώ. Αυτό προτείνει σε πρόσφατη μελέτη της η PWC. Στόχος είναι η άμεση επίτευξη ρυθμών ανάπτυξης του ΑΕΠ άνω του 3,5%-4%, που θα καθιστούσαν το χρέος εξυπηρετήσιμο, άρα και βιώσιμο.  Αποτελεί τη μόνη καθαρή λύση την οποία έπρεπε να έχουν επιλέξει οι κυβερνήσεις από τον Μάιο του 2010 και μετά. Η επιλογή αυτή ύστερα από επτά χρόνια μνημονίων μονόπλευρης λιτότητας μέσα στην Ευρωζώνη κατέστη ανέφικτη. Η προσέλκυση νέων εξωστρεφών επενδύσεων σκοντάφτει πάνω στον λεγόμενο επενδυτικό κίνδυνο της χώρας (country risk) που αναλύεται 
■ στον φόβο του grexit 
■ στον φόβο των capital controls 
■ στον φόβο του bail in λόγω πιθανής νέας ανάγκης κεφαλαιοποίησης των τραπεζών. 

Ο επενδυτικός κίνδυνος της χώρας σε συνδυασμό με την πολιτική αστάθεια, τη γραφειοκρατία, τα θεσμικά και παραγωγικά διαρθρωτικά προβλήματα της οικονομίας και την έλλειψη εθνικής συναίνεσης ενισχύουν την εικόνα ενός οικονομικού περιβάλλοντος εχθρικού προς τις επενδύσεις, αποτελώντας τους κύριους ανασχετικούς παράγοντες για την κινητοποίηση και προσέλκυση εξωγενών αναπτυξιακών επενδύσεων (FDI). Ξένων επενδύσεων στη βάση ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου που στόχο θα έχει τη βελτίωση της εθνικής ανταγωνιστικότητας για την παραγωγή διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων και υπηρεσιών, την υποκατάσταση εισαγωγών και την πραγματοποίηση εξαγωγών που θα ενισχύσουν τη ρευστότητα της οικονομίας, τα εισοδήματα και την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών μειώνοντας αποφασιστικά την ανεργία. Η αδυναμία επιλογής/εφαρμογής κάποιας από τις τρεις παραπάνω εναλλακτικές αφήνει πλέον στο πρόβλημα της επίλυσης του χρέους «by default» μόνο μία υπαρκτή επιλογή. 

Τη συνέχιση της λιτότητας μέσω της πολιτικής εσωτερικής υποτίμησης η οποία, ως υποκατάστατο της εξωτερικής υποτίμησης λόγω απουσίας εθνικού νομίσματος, οδήγησε σε μείωση όλων των ονομαστικών μακροοικονομικών μεγεθών, του ΑΕΠ, των εισοδημάτων, του τζίρου των επιχειρήσεων και της αξίας των ακινήτων. Δεν μείωσε, όμως, την ονομαστική αξία του ιδιωτικού δανεισμού, ο οποίος αυξάνει και σε ονομαστική και σε πραγματική αξία σε σχέση με τους διαθέσιμους πόρους που καλούνται να τον εξυπηρετήσουν, τα εισοδήματα και τον τζίρο επιχειρήσεων καθιστώντας έτσι την εξόφλησή του αδύνατη. Οδηγηθήκαμε έτσι στα κόκκινα δάνεια τα οποία με τη σειρά τους καθίστανται μη εξυπηρετούμενα και άρα απαιτείται και γι’ αυτά καθαρή λύση. Το δημόσιο χρέος μαζί με τα κόκκινα δάνεια του ιδιωτικού χρέους, αλληλένδετα μεταξύ τους, αποτελούν πλέον την εν δυνάμει ταφόπλακα της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας και αν δεν βρεθεί καθαρή λύση, θα πέσει και θα την πλακώσει. 

Η χώρα ύστερα από επτά χρόνια εναλλαγής τριών διαδοχικών κυβερνήσεων συνέχισης πολιτικών μονόπλευρης λιτότητας ύφεσης 26,5%, ανεργίας >23% και ανεπαρκών διαρθρωτικών αλλαγών δεν έχει βρει ακόμη καθαρή λύση και για τα δύο χρέη. Βρίσκεται ακόμη στην Εντατική και οδηγείται με ορό σε σταδιακή οικονομική στασιμότητα/ευθανασία με διαρκή φτωχοποίηση του πληθυσμού της, ενώ η καθαρή λύση για κάθε είδους χρέος -ιδιωτικό και δημόσιο- παραμένει το ζητούμενο. Το μενού των τριών εναλλακτικών επιλογών βρίσκεται μπροστά μας. Η ευθύνη επιλογής επαφίεται στο πολιτικό σύστημα (εκλογικό σώμα και πολιτικά κόμματα). Απαραίτητη προϋπόθεση είναι να καταλήξουν στο τι χρειάζεται η οικονομία και, κυρίως, στο τι μπορεί να αντέξει η κοινωνία για να κάνουν την επιλογή μιας εφικτής καθαρής λύσης. Διότι «πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού», όπως είχε πει και ο Οτο φον Μπίσμαρκ.

* Οικονομολόγος-επιχειρηματίας