Σταύρος Λυγερός

Εκτός από την εμπλοκή που έχει προκύψει στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό λόγω της διαφωνίας για το εδαφικό, τις τελευταίες ημέρες έχει προκληθεί και ρήγμα στον άξονα Αθήνα - Λευκωσία. Αιτία είναι το ζήτημα των εγγυήσεων - ασφάλειας. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα με τη σειρά. 

Οι διαπραγματεύσεις για τα τέσσερα κεφάλαια της εσωτερικής πτυχής το προηγούμενο 18μηνο έχουν οδηγήσει σε συγκλίσεις, γεγονός που τροφοδότησε την ελπίδα για λύση και εντός του 2016. Το Κυπριακό, όμως, δεν είναι μόνο οι συζητούμενες διευθετήσεις για το συνταγματικό και το εδαφικό ζήτημα, τις περιουσίες, τους εποίκους κ.λπ. Είναι και η εξωτερική πτυχή, το ζήτημα των εγγυήσεων και της ασφάλειας.

Υπενθυμίζουμε ότι η συμφωνία της Ζυρίχης (1960) πρόβλεπε ότι η νεόδμητη Κυπριακή Δημοκρατία θα είχε τρεις εγγυήτριες δυνάμεις (Βρετανία, Ελλάδα και Τουρκία). Από την αρχή η κυβέρνηση Τσίπρα απέφυγε επιμελώς να εμπλακεί στις διαπραγματεύσεις για την εσωτερική πτυχή. Θέση της είναι ότι η Κυπριακή Δημοκρατία, ως μέλος της Ε.Ε.-Ευρωζώνης, μπορεί να διαχειριστεί τα προβλήματά της και δεν έχει ανάγκη από μητέρες-πατρίδες και εγγυήτριες δυνάμεις. Η Αθήνα έχει εξαρχής και με κατηγορηματικό τρόπο καταστήσει σαφή τη θέση της. 
Από την άλλη πλευρά, η Αγκυρα δείχνει απρόθυμη να συναινέσει σε λύση του Κυπριακού εάν δεν εξασφαλίσει την παραμονή ικανού αριθμού στρατιωτών της στη Μεγαλόνησο. Αυτός είναι ο λόγος που η εξωτερική πτυχή του Κυπριακού αφέθηκε για το τέλος. Η υφιστάμενη διαφορά ήταν και παραμένει το μεγαλύτερο εμπόδιο.

Τόσο ο διεθνής παράγοντας όσο και η Αγκυρα πίστευαν ότι εάν ο πρόεδρος Nίκος Αναστασιάδης είχε συμφωνήσει για όλα τα άλλα ζητήματα, η Αθήνα τελικώς θα υποχρεωνόταν να αποδεχτεί μια διπλωματική φόρμουλα που ουσιαστικά θα ακύρωνε την αρχική θέση της. Κάπως έτσι σκεπτόταν και ο Κύπριος πρόεδρος. Εάν μάλιστα πιστέψουμε έγκυρη κυπριακή πηγή, είχε συμφωνήσει με τον διεθνή παράγοντα να αποδεχτεί μια τέτοια φόρμουλα.
Οι ηγέτες των δύο κοινοτήτων συναντήθηκαν στο Μοντ Πελεράν της Ελβετίας με σκοπό να ολοκληρώσουν τις διαπραγματεύσεις για την εσωτερική πτυχή. Με βάση τα όσα είπε ο κ. Αναστασιάδης στους πολιτικούς αρχηγούς στο Εθνικό Συμβούλιο της περασμένης Πέμπτης, ο ηγέτης των Τουρκοκυπρίων Μουσταφά Ακιντζί αποδέχθηκε το τουρκοκυπριακό κρατίδιο να κατέχει το 29,2% του εδάφους ενώ η ελληνοκυπριακή πλευρά αποδεχόταν το 28,2%.

Ο πρόεδρος είπε ότι ακόμα και εάν δεχόταν το 29,2% θα επέστρεφαν πάνω από 78.000 Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες και ότι στα εδάφη που θα επιστρέφονταν θα περιλαμβανόταν και η πόλη Μόρφου (προβλεπόταν και στο σχέδιο Ανάν). Κι αυτό, παρότι ο Ρετζέπ-Ταγίπ Ερντογάν έχει εδώ και εβδομάδες πει ότι η Μόρφου δεν θα επιστραφεί. Δεν είναι τυχαίο ότι οι Τουρκοκύπριοι απέφυγαν επιμελώς να καταθέσουν χάρτη.

Εδαφικό και ΑΟΖ

Στο σημείο αυτό είναι αναγκαίο να υπογραμμιστούν δύο στοιχεία:
■ Πρώτον, ότι το 29,2% είναι πλασματικό. Στην εδαφική διευθέτηση προβλέπονται και δύο μεγάλα πάρκα στην Καρπασία και στον Κορμακίτη (3%-4% του εδάφους της Κύπρου), τα οποία θα είναι υπό τουρκοκυπριακή διαχείριση.

■ Δεύτερον, ότι δεν έχει γίνει διαπραγμάτευση για την ΑΟΖ των δύο κρατιδίων. Στο Εθνικό Συμβούλιο ο πρόεδρος ρωτήθηκε σχετικά, δεδομένου ότι οι Τουρκοκύπριοι διεκδικούν το 45% της κυπριακής ΑΟΖ. Μετά από πολλές πιέσεις ομολόγησε ότι αυτό το ζήτημα όχι μόνο δεν έχει συζητηθεί, αλλά και ότι ο ίδιος θεωρεί πως δεν μπορεί να συζητηθεί πριν από τη λύση!

Πάντα σύμφωνα με την ενημέρωση του προέδρου στο Εθνικό Συμβούλιο, στη δεύτερη συνάντηση στο Μοντ Πελεράν ο Ακιντζί υπαναχώρησε αποδεχόμενος την επιστροφή των 65.000 Ελληνοκυπρίων. Ξεκαθάρισε μάλιστα ότι δέχεται να γίνει περαιτέρω διαπραγμάτευση σε πολυμερή διάσκεψη.

Στο σημείο αυτό πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η Αθήνα, έχοντας συνείδηση ότι η Αγκυρα έχει αντιδιαμετρικές θέσεις, είχε θέσει ως όρο για τη σύγκληση της πολυμερούς να προηγηθεί μία συνάντηση Τσίπρα - Ερντογάν. Σκοπός της θα ήταν να ξεκαθαριστεί εάν οι διαφορές μπορούν να γεφυρωθούν. Γιατί εάν αποδεικνυόταν ότι το χάσμα είναι αγεφύρωτο, η πολυμερής θα κατέληγε σε ναυάγιο. Με αυτό το πνεύμα μίλησε ο Αλέξης Τσίπρας στην τηλεφωνική επικοινωνία του με τον Ερντογάν.
Η υπαναχώρηση του Μ. Ακιντζί στο εδαφικό προκάλεσε συνολική εμπλοκή στις διαπραγματεύσεις. Αυτή με τη σειρά της προκάλεσε όχι μόνο το γνωστό παιχνίδι επίρριψης ευθυνών ανάμεσα στις δύο πλευρές, αλλά και μία έμμεση πλην σαφή διαμάχη μεταξύ Λευκωσίας και Αθήνας.

Ενα μπλοκ πολιτικών και μιντιακών δυνάμεων στην Κύπρο και στην Ελλάδα ενορχήστρωσε επίθεση εναντίον του Ελληνα υπουργού Εξωτερικών, κατηγορώντας τον ότι προσπαθεί να τορπιλίσει τη λύση. Είναι οι ίδιοι κύκλοι που το 2004 είχαν υποστηρίξει φανατικά το σχέδιο Ανάν, και μάλιστα έναντι πλουσιοπάροχης χρηματοδότησης όπως αποκαλύφθηκε εκ των υστέρων από αμερικανικά έγγραφα.
Τον ισχυρισμό τους συνόψισε ο άλλοτε ευρωβουλευτής Τάκης Χατζηδημητρίου, ο οποίος σήμερα είναι και μέλος μιας τεχνικής επιτροπής στις διαπραγματεύσεις: «Περιεπλάκη το εδαφικό, κατά τρόπο αχρείαστο, με την υποστήριξη από μέρους της ελληνικής κυβέρνησης της εκ των προτέρων συμφωνίας για τις εγγυήσεις... Η ακραία θέση για τις εγγυήσεις έφερε σκλήρυνση της τουρκικής θέσης για το εδαφικό, που είναι η σοβαρότερη πλευρά για την επίλυση του προβλήματος».

Τα δημοσιεύματα

Στο ίδιο μήκος κύματος και η εφημερίδα «Πολίτης», που είναι η ναυαρχίδα των προαναφερθέντων κύκλων στην Κύπρο: «Ο πρόεδρος Αναστασιάδης είχε αρκετές τηλεφωνικές συνομιλίες με τον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος όμως πελαγοδρομούσε μεταξύ των όσων προωθούσε ο Κύπριος πρόεδρος και των όσων ανέτρεπε ο δικός του υπουργός των Εξωτερικών. Ετσι, αν και ο Τσίπρας συμφώνησε με τον Αναστασιάδη, δεν έδειξε διατεθειμένος να τιθασεύσει τον υπουργό του. Γι’ αυτό και όταν πλέον αποφασίστηκαν οι ημερομηνίες της πολυμερούς διάσκεψης (21-22 Δεκεμβρίου), το σκηνικό είχε ανατραπεί».

Τη σκυτάλη από τον «Πολίτη» πήρε στην Ελλάδα η ιστοσελίδα TVXS: «Με βάση τα όσα είχαν μέχρι στιγμής συμφωνηθεί, σε πολύ γενικές γραμμές, η αποχώρηση των στρατευμάτων κατοχής θα γινόταν σταδιακά και μετά την επικύρωση της συμφωνίας. Στην προαναφερθείσα φόρμουλα παρουσιάζεται να είχε συμφωνήσει αρχικά και ο Ελληνας πρωθυπουργός, που στη συνέχεια άρχισε να επηρεάζεται από τις θέσεις του κ. Κοτζιά».

Από την πλευρά του, ο Νίκος Κοτζιάς απάντησε ως εξής: «Μου λένε, όμως, ότι το να παλεύεις για την κατάργηση των εγγυήσεων για να φύγουν τα κατοχικά στρατεύματα της Τουρκίας από την Κύπρο είναι εθνικισμός, ενώ είναι σύγχρονος ευρωπαϊσμός να κατέχει η Τουρκία ευρωπαϊκά εδάφη! Συχνά αυτοί που κατηγορούν για εθνικισμό την πατριωτική Αριστερά είναι φορείς του εθνικισμού της άλλης πλευράς».

Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, εκτός από τον κ. Αναστασιάδη και κάποια στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ προσπάθησαν να προκαλέσουν ρήγμα στις σχέσεις Τσίπρα - Κοτζιά. Λένε στον πρωθυπουργό ότι πρέπει αυτός να χαράζει την εξωτερική πολιτική και να μην αφήνει ελεύθερο πεδίο στον υπουργό Εξωτερικών επειδή θα τορπιλίσει τη λύση του Κυπριακού!
Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και ο πρόεδρος  Αναστασιάδης. Σύμφωνα με πολιτικό παράγοντα της Κύπρου, ο κ. Αναστασιάδης αναφερόμενος στον Ελληνα υπουργό Εξωτερικών του είπε: «Αυτός ο βλάκας τόλμησε να με πάρει τηλέφωνο να μου πει πως ξέφυγα από τα συμφωνηθέντα». Αξιόπιστες πηγές στη Λευκωσία υποστηρίζουν ότι οι κύκλοι στην Κύπρο που έχουν στοχοποιήσει τον κ. Κοτζιά έχουν πάρει το πράσινο φως από το προεδρικό μέγαρο.
Η πείρα του Κυπριακού αποδεικνύει ότι είναι πάγια τακτική της τουρκικής πλευράς να καλλιεργεί προσδοκίες για να αποσπάσει ανταλλάγματα στις διαπραγματεύσεις και όταν έρχεται η ώρα να υπαναχωρεί. Είναι χρήσιμο, ωστόσο, να αναφέρουμε την έγκυρη πληροφορία πως όταν προέκυψε η εμπλοκή στην Ελβετία, έλαβε χώρα ένα έντονο επεισόδιο. Ο Μ. Ακιντζί αποκάλεσε τον κ. Αναστασιάδη μεγάλο ψεύτη, ο οποίος άλλα λέει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αλλά στη Λευκωσία και άλλα στην Αθήνα.


Είναι αξιοσημείωτο ότι οι κύκλοι που έχουν στοχοποιήσει τον Ν. Κοτζιά κατηγορούν την Αθήνα και για παρέμβαση στο Κυπριακό! Το ζήτημα των εγγυήσεων, όμως, δεν είναι αρμοδιότητα της Λευκωσίας. Είναι αποκλειστική αρμοδιότητα των τριών εγγυητριών δυνάμεων. Και είναι αναφαίρετο δικαίωμα της Ελλάδας να μη θέλει να συμπράξει στην ανανέωση ενός καθεστώτος που έχει προκαλέσει πληγές στον κυπριακό Ελληνισμό. Οι εγγυήσεις είναι συνδεδεμένες με την αποικιοκρατία και ως πρακτική έχει καταργηθεί διεθνώς μεταπολεμικά. Μόνη εξαίρεση ήταν η Κύπρος το 1960.

Στο Εθνικό Συμβούλιο ο πρόεδρος Αναστασιάδης επανέλαβε το επιχείρημα ότι εάν δεν βρεθεί ένας συμβιβασμός, η Τουρκία θα κάνει πράξη την απειλή της να προσαρτήσει την κατεχόμενη Κύπρο. Μετά την εμπλοκή, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μελβούτ Τσαβούσογλου έσπευσε να μεταβεί εκεί για να δηλώσει ότι πρέπει άμεσα να συμφωνηθεί οδικός χάρτης για να λυθεί το Κυπριακό μέχρι το τέλος του 2016.

Μπορεί η απειλή της προσάρτησης να χρησιμοποιείται ως μέσο πίεσης από τον κ. Αναστασιάδη, αλλά ούτε και αυτός την πολυπιστεύει, επειδή η Αγκυρα το έχει ξαναπεί στο παρελθόν. Η δική μας άποψη είναι ότι αυτή τη φορά δεν πρόκειται για μπλόφα. Εάν ο Ταγίπ Ερντογάν δεν πάρει αυτό που θέλει, θα έχει μεγάλο πολιτικό πειρασμό να μεγαλώσει την εδαφική επικράτεια της Τουρκίας.
Μια τέτοια κίνηση ταιριάζει απολύτως στο νεοοθωμανικό όραμά του και αναμφισβήτητα θα έχει υψηλό πολιτικό συμβολισμό. Η όλη ρητορική του, άλλωστε, για τη Συνθήκη της Λωζάννης και τα χαμένα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εκ των πραγμάτων προετοιμάζει το έδαφος. Το γεγονός μάλιστα ότι διανύουμε περίοδο μετάβασης στην Ουάσινγκτον μπορεί να εκληφθεί από αυτόν ως ευκαιρία.