Χρ. Ι. Στεφανάδης

Στις 12 Αυγούστου, στο πλέον έγκυρο διεθνές επιστημονικό περιοδικό «Science», δημοσιεύτηκε μια μελέτη που αποτελεί σταθμό για τις γνώσεις μας σχετικά με την εξέλιξη των ειδών. Οι ερευνητές διαπίστωσαν με πολύ αξιόπιστη μεθοδολογία ότι οι καρχαρίες της Γροιλανδίας, ένα από τα εκατοντάδες είδη αυτού του θηρευτή των ωκεανών, ζουν περίπου 400 χρόνια! Αυτή η εκπληκτική ανακάλυψη ίσως εκτοξεύσει τη γνώση της επιστήμης που αφορά τους παράγοντες οι οποίοι προάγουν τη μακροβιότητα των έμβιων όντων και φυσικά του ανθρώπου. Τι μπορεί, όμως, να συμβαίνει στα παγωμένα νερά του βόρειου Ατλαντικού και στα μεγάλα βάθη που ζει αυτός ο καρχαρίας; Και πώς μπορεί να επιδρά ένα τόσο εχθρικό για τη ζωή περιβάλλον σε αυτό το εκπληκτικό φαινόμενο; Οι επιστήμονες πιθανολογούν ότι με το ακραίο ψύχος ενεργοποιούνται γονίδια υπεύθυνα για τη μακροβιότητα.
Επίσης, ότι με το ψύχος επιβραδύνονται βιοχημικές αντιδράσεις στον οργανισμό οι οποίες προάγουν τη γήρανση.

Ενα άλλο στοιχείο είναι ότι η καρδιά του καρχαρία λειτουργεί με λίγους παλμούς και ότι κατά την κόπωση δεν αυξάνεται η καρδιακή συχνότητα, αλλά οι ανάγκες για κυκλοφορία μεγαλύτερου όγκου αίματος καλύπτονται με άλλους αντιρροπιστικούς μηχανισμούς. Δηλαδή το συμπαθητικό νευρικό σύστημα που προκαλεί και ταχυκαρδία και έχει βοηθήσει τα ανώτερα θηλαστικά και τον άνθρωπο να επιβιώσουν, δίνοντας κρίσιμες μάχες με το περιβάλλον, δεν λειτουργεί στον καρχαρία.

Και γνωρίζουμε ότι ζώα με πολλούς καρδιακούς παλμούς, όπως τα ποντίκια, έχουν κύκλο ζωής ελάχιστο.
Αραγε πώς μπορούμε να μεταφέρουμε αυτή την εκπληκτική γνώση για τη διάρκεια της ζωής των καρχαριών της Γροιλανδίας στο περιβάλλον όπου ζει ο σύγχρονος άνθρωπος; Ενα περιβάλλον που σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να εξομοιωθεί με τα παγωμένα νερά του Αρκτικού Κύκλου;
Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι υπάρχουν πέντε περιοχές στον πλανήτη -και οι πέντε στο ίδιο περίπου γεωγραφικό πλάτος και με εύκρατο κλίμα- που έχουν τους μακροβιότερους κατοίκους. Μία από αυτές βρίσκεται στη χώρα μας και είναι το ακριτικό νησί της Ικαρίας. Μελετώντας τους κατοίκους του νησιού, επισημάναμε παράγοντες που συνδέονται με τη μακροβιότητα τόσο βιολογικούς όσο και περιβαλλοντικούς. Ενας από αυτούς είναι η ψυχοσωματική ισορροπία και η λειτουργία του συμπαθητικού νευρικού συστήματος σε χαμηλά επίπεδα. Το αποτέλεσμα αυτής της χαμηλής δραστηριότητας είναι οι χαμηλοί καρδιακοί παλμοί, η χαμηλή αρτηριακή πίεση και η επιβράδυνση μεταβολικών διεργασιών -πολλές φορές τοξικών- στον ανθρώπινο οργανισμό οι οποίες προκαλούν γήρανση. Επίσης, επισημάναμε γονιδιακές διαφορές του πληθυσμού των μακρόβιων σε σχέση με ανάλογα δείγματα από άλλες περιοχές. Επομένως, όπως στους καρχαρίες της Γροιλανδίας, έτσι και στους κατοίκους της Ικαρίας, η μακροβιότητα δεν φαίνεται να είναι ένα τυχαίο γεγονός, αλλά αποτέλεσμα ενός ιδανικού συνδυασμού περιβάλλοντος, ψυχοσωματικής υγείας και γονιδιακού υποστρώματος. Η μακροβιότητα των ανθρώπων που ζουν στην Ικαρία είναι λίγες δεκαετίες πάνω από τον μέσο όρο και όχι οι απίστευτες ηλικίες τεσσάρων αιώνων που ισχύουν για τους καρχαρίες της μελέτης. Και μπορεί οι καρχαρίες που ζουν σήμερα στη Γροιλανδία να γεννήθηκαν όταν στη Γαλλία αυτοκράτορας ήταν ο Λουδοβίκος ΙΕ’, στην Ικαρία όμως οι μακρόβιοι θυμούνται τους Τούρκους να κατέχουν το νησί μέχρι το 1912.

Σήμερα, στη δίνη της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που μαστίζει τη χώρα μας, υπάρχει ο άμεσος κίνδυνος να ανατραπεί το ευνοϊκό περιβάλλον που συνδέεται με τη μακροζωία, αφού το συσσωρευμένο άγχος και η κατάθλιψη διεγείρουν το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο με τη σειρά του ανατρέπει τις βιολογικές ισορροπίες που ευνοούν τη μακροβιότητα.
Χρέος των πολιτικών μας, σήμερα περισσότερο από ποτέ, είναι να προφυλάξουν με τις δράσεις τους τον λαό από μία ακόμα επιβάρυνση πέρα από την οικονομική, αυτή που αφορά τη βράχυνση του βίου.

Αυτό το χρέος οι πολιτικοί, όμως, το έχουν και απέναντι στον ίδιο τους τον εαυτό!