Μάκης Πολλάτος

Να ξεκινήσουμε από τα βασικά: Είναι δυνατόν οι Τούρκοι να μην γνώριζαν ότι το αεροσκάφος που κατέρριψαν είναι ρωσικό; Η απάντηση είναι «όχι». Οι Τούρκοι ήξεραν πολύ καλά ότι ρίχνουν ρωσικό αεροσκάφος. Το γεγονός ότι η Άγκυρα επέλεξε να καταρρίψει το ρωσικό μαχητικό την ώρα που το Sukhoi-24 πετούσε σε εναέριο χώρο της Συρίας, ακόμη κι αν νωρίτερα το SU-24 είχε παραβιάσει για 17 δευτερόλεπτα τον τουρκικό εναέριο χώρο, αποδεικνύει ότι η επιθετική κίνηση ήταν προσχεδιασμένη.
 
Προφανώς και η Μόσχα δεν θα τσιμπήσει με τις εξηγήσεις του στυλ «δεν θέλαμε να ρίξουμε ρωσικό αεροσκάφος» και «εμείς δεν κάναμε τίποτα κατά της Ρωσίας». Οι δηλώσεις αυτές από την Άγκυρα είναι για τα μάτια του κόσμου. Διότι την ίδια στιγμή οι Ερντογάν-Νταβούτογλου συγκαλούσαν εκτάκτως το ΝΑΤΟ απευθύνοντας έμμεση προειδοποίηση στον Πούτιν ότι η Τουρκία έχει πίσω της την Ατλαντική Συμμαχία και αφήνοντας τον απειλητικό υπαινιγμό ότι αν η Μόσχα προχωρήσει σε στρατιωτικά αντίποινα εναντίον της Άγκυρας τότε το ΝΑΤΟ θα ενεργοποιήσει το περίφημο άρθρο 5.
 
Αυτό που καθιστά την δύσκολη εξίσωση της κατάρριψης του ρωσικού μαχητικού από τους Τούρκους ακόμη περισσότερο δυσεπίλυτη είναι οι προσωπικότητες του Βλαντίμιρ Πούτιν και του Ταγίπ Ερντογάν. Είναι δύο ισχυροί ηγέτες και κανένας τους δεν είναι πρόθυμος να υποστεί ταπείνωση.
 
Το πρώτο ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσει το αμέσως επόμενο διάστημα ο Πούτιν. Τα προηγούμενα χρόνια οι ρωσοτουρκικές σχέσεις ενισχύονταν διαρκώς. Η Τουρκία είναι εξαρτημένη από το ρωσικό φυσικό αέριο και σίγουρα η Μόσχα θα μπει στον πειρασμό να κλείσει τις κάνουλες. Έτσι όμως ο Πούτιν θα πυροβολήσει και το δικό του πόδι. Η ρωσική οικονομία είναι ακόμη ασθενής, οι κυρώσεις των Αμερικανών και των Ευρωπαίων για την προσάρτηση της Κριμαίας έχουν συμπιέσει τα έσοδα της Ρωσίας και ο Πούτιν δύσκολα θα πάρει μια απόφαση από την οποία κινδυνεύει να χάσει κι άλλα χρήματα. Επιπλέον, πριν από λίγους μήνες μια ρωσική εταιρεία ανέλαβε να κατασκευάσει σταθμό παραγωγής πυρηνικής ενέργειας στο Ακούγιου της Τουρκίας, προϋπολογισμού περίπου 20 δισ. ευρώ. Οι μέχρι πρότινος «στρατηγικές σχέσεις» Ρωσίας-Τουρκίας είναι βέβαιο ότι πλέον ανήκουν στο παρελθόν. Κι αν ο Πούτιν δύσκολα μπορεί να αποφασίσει αντίποινα λόγω των οποίων μπορεί να απωλέσει τουρκικές λίρες δεν έχει κανένα λόγο να συνεχίσει να ρίχνει ρώσικα ρούβλια στην τουρκική αγορά.
 
Ήδη, ο ίδιος ο Πούτιν έδωσε σήμα να σταματήσουν οι Ρώσοι να κάνουν διακοπές στην Τουρκία. Εάν οι Ρώσοι υπακούσουν και το τουριστικό ρεύμα προς την Τουρκία μειωθεί, τότε το πλήγμα στην τουριστική βιομηχανία της γειτονικής χώρας θα είναι πολύ βαρύ. Στην Μόσχα ακούγονται φωνές για μποϋκοτάζ τουρκικών προϊόντων. Εκ των πραγμάτων λοιπόν, το επόμενο διάστημα Ρωσία και Τουρκία θα βρεθούν στην θερμή πολιτική-οικονομική και διπλωματική κατάσταση του «μη πολέμου».

 
Οι ρωσικές αντιδράσεις που ήδη έχουν ξεκινήσει περιλαμβάνουν την ενίσχυση της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Συρίας-Τουρκίας και την ανάπτυξη ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων σε συριακό έδαφος. Οι Τούρκοι γνωρίζουν πως τα ρωσικά αντιαεροπορικά, είτε πρόκειται για S-300 είτε για S-400, έχουν εμβέλεια και δραστικό βεληνεκές που τους επιτρέπει να λειτουργούν επιχειρησιακά εντός της τουρκικής επικράτειας. Άρα δεν θα είναι λάθος να υποθέσουμε ότι όταν αναπτυχθούν τα ρωσικά αντιαεροπορικά στην Συρία –διότι προφανώς δεν είναι μια υπόθεση ολίγων ημερών- τα ρωσικά μαχητικά δύσκολα θα προσεγγίζουν τα σύνορα με την Τουρκία. Η Άγκυρα θα γνωρίζει ότι η Μόσχα θα έχει τη δυνατότητα να καταρρίψει ανά πάσα στιγμή τα τουρκικά μαχητικά που θα προσεγγίζουν τα σύνορα με την Συρία. Τα αντιαεροπορικά συστήματα αλλάζουν τις ισορροπίες. Θυμάστε είμαι σίγουρος τη λυσσαλέα αντίδραση των Τούρκων στο ενδεχόμενο μεταφοράς και ανάπτυξης των ρωσικών S-300 στην Κύπρο.
 
Γιατί όμως ξεκίνησε η ρωσοτουρκική κόντρα; Τι λόγο είχε ο Ερντογάν να καταρρίψει ένα ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος; Μήπως έχει δίκιο ο πρόεδρος της Ρωσίας που κατηγορεί την Τουρκία ότι με την πολιτική της ενισχύει τους τζιχαντιστές του ISIS; Και ποιος ήταν ο ρόλος των Αμερικανών; Έδωσε μήπως η Ουάσιγκτον το πράσινο φως στην Άγκυρα να ρίξει το ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος;
 
Η άποψή μου είναι ότι για τον Ερντογάν και το τουρκικό καθεστώς οι τελευταίες εξελίξεις στη Συρία δεν είναι θετικές. Η ενεργή εμπλοκή των Ρώσων στον συριακό εμφύλιο ενισχύει τον πρόεδρο της Συρίας. Η προοπτική παραμονής του Άσαντ στην εξουσία γίνεται μεγαλύτερη από την παγκόσμια εκστρατεία για την εξουδετέρωση των τζιχαντιστών του ISIS, τους οποίους η διεθνής κοινότητα συνειδητοποιεί ότι πρέπει να αντιμετωπίσει όπως είχε πολεμήσει τους ναζί: Αδίστακτα και με όλα τα μέσα. Αν όμως η διεθνής κοινότητα καταφέρει να συντρίψει τους τζιχαντιστές, ανάμεσα σε αυτούς που θα επωφεληθούν θα είναι και οι Κούρδοι. Και η προοπτική αυτή εξαγριώνει την Άγκυρα. Για να μην ισχυροποιηθούν οι Κούρδοι που πολεμούν τους τζιχαντιστές, η Τουρκία έχει επενδύσει στους τουρκογενείς Τουρκομάνους. Οι οποίοι Τουρκομάνοι είναι μέρος της ένοπλης συριακής αντιπολίτευσης που θέλει να ρίξει τον Μπασάρ αλ Άσαντ. Και γι’ αυτό τις τελευταίες ημέρες οι Τουρκομάνοι αποτελούσαν στόχο των αεροπορικών βομβαρδισμών των Ρώσων. Κι όλως τυχαίως, χθες το πρωί οι Τούρκοι κατέρριψαν ένα ρωσικό μαχητικό που είτε βομβάρδιζε, είτε επρόκειτο να βομβαρδίσει τους συμμάχους του καθεστώτος Ερντογάν.