Νίκος Φελέκης

Αν το καταφέρει, μπορεί να είναι αυτός που θα λάβει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Μιας κυβέρνησης, όμως, συμμαχικής, καθώς μετά τη διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ, την υπογραφή και από τον κ. Τσίπρα ενός μνημονίου με νέα σκληρά μέτρα για εργαζομένους, συνταξιούχους και επιχειρήσεις, την επιβολή capital controls στις τράπεζες και την πρόσθετη ζημιά δεκάδων δισ. στην οικονομία, η αυτοδυναμία θα πρέπει να θεωρείται όνειρο φθινοπωρινής νυκτός. Το εκλογικό προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ, που πιστοποιούσαν μέχρι και το δημοψήφισμα οι δημοσκοπήσεις, ενδεχομένως παραμένει, αλλά μετά τη μετατροπή του «Οχι» εν μια νυκτί σε «Ναι» και τα όσα ακολούθησαν το πολιτικοκοινωνικό τοπίο θυμίζει κινούμενη άμμο.

1. Το κόμμα Λαφαζάνη

Η πολιτική ρευστότητα είναι μεγάλη και προσώρας ουδείς μετά βεβαιότητας μπορεί να προβλέψει την έκταση της ζημιάς που θα προκαλέσει η Λαϊκή Ενότητα (ΛΑΕ) του Παναγιώτη Λαφαζάνη στην Κουμουνδούρου. Πολιτικοί αναλυτές και κομματικά επιτελεία εκτιμούν ότι στην περίπτωση που αυτή υπερβεί τις 6-7 μονάδες, τότε το βράδυ των εκλογών θα ζήσουμε ένα πραγματικό θρίλερ. Εάν το ποσοστό της ΛΑΕ είναι μεγαλύτερο, τότε, σύμφωνα με τους περί τα εκλογικά ειδήμονες, δεν θα πρέπει να αποκλειστεί η περίπτωση πρώτο κόμμα να είναι η Νέα Δημοκρατία. Μπορεί, όμως, το νεότευκτο κόμμα του Λαφαζάνη να πετάξει σε τόσο υψηλά ποσοστά; Δύσκολο, αλλά όχι και απίθανο. Καταρχάς έχει πανελλαδική δικτύωση. Σε όλες τις εκλογικές περιφέρειες υπάρχουν κομματικές δυνάμεις (νομαρχιακές και τοπικές οργανώσεις) που το στηρίζουν. Επιπροσθέτως, έχει συνταχθεί μαζί του το 1/4 της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ διαθέτει σοβαρή εκπροσώπηση και στις συνδικαλιστικές οργανώσεις. Ωστόσο, το μεγαλύτερο ίσως πλεονέκτημα για τον Λαφαζάνη είναι ότι στη ΛΑΕ προσχώρησαν 25 βουλευτές, οι περισσότεροι εκ των οποίων, στις εκλογές του Ιανουαρίου, ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς στις μεγάλες εκλογικές περιφέρειες. Για παράδειγμα 12 από τους 25 βουλευτές ήταν πρώτοι σε σταυρούς στις περιφέρειές τους, όπως ο ίδιος (Β’ Πειραιά), αλλά και οι  Αμανατίδου (Β’ Θεσσαλονίκης), Ζαννής (Πιερία), Ζερδελής (Λέσβος), Ιωαννίδης (Καβάλα), Λαπαβίτσας (Ημαθία), Μακρή (Κοζάνη), Πετράκος (Μεσσηνία), Σαμοΐλης (Κέρκυρα), Σταθάς (Βοιωτία), Κυριακάκης (Φθιώτιδα). Επίσης ο ΣΥΡΙΖΑ σε τρεις νομούς μένει χωρίς βουλευτή αφού στη ΛΑΕ πήγαν οι μοναδικοί εκλεγέντες βουλευτές του: στη μονοεδρική της Ευρυτανίας ο Κώτσιας, στη διεδρική της Καστοριάς ο Διαμαντόπουλος και στην τριεδρική της Λέσβου ο Ζερδελής. Επίσης χωρίς βουλευτή μένει και στη Βοιωτία αφού και οι δύο βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, Σταθάς και Σκούμας, ακολούθησαν τον Λαφαζάνη. Στις πολυπληθείς περιφέρειες της Β’ Θεσσαλονίκης και του Ηρακλείου η Χαραλαμπίδου και ο Κριτσωτάκης κατέλαβαν τη δεύτερη θέση υπολειπόμενοι κατά λίγες μόνο ψήφους των πρώτων σε σταυρούς. Τη δεύτερη θέση, πίσω από τη Ραχήλ Μακρή, κατέλαβε στην Κοζάνη η Ευγενία Ουζουνίδου, που επίσης πήγε στη ΛΑΕ, με αποτέλεσμα ο ΣΥΡΙΖΑ σε μια κρίσιμη και μεγάλη περιφέρεια να μείνει μόνο με έναν βουλευτή. Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και την πρώτη σε ψήφους στην Α’ Αθήνας Ζωή Κωνσταντοπούλου, η οποία αναμένεται να συνεργαστεί με τη ΛΑΕ και επηρεάζει τμήμα του εκλογικού σώματος που θα ανεβάσει τη δύναμη του κόμματος, τότε η πληγή για τον Τσίπρα είναι μεγάλη. Και βέβαια το πρόβλημα μεγαλώνει όταν ο μακράν πρώτος σε σταυρούς στις ευρωεκλογές Μανώλης Γλέζος κατήγγειλε ανοιχτά τον Τσίπρα, ενώ στα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ δεν θα είναι και ο πρώτος σε σταυρούς στη Β’ Αθήνας Γιάνης Βαρουφάκης. Εδώ να σημειώσουμε ότι από τους έξι πρώτους σε σταυρούς στη Β’ Αθήνας μόνο ο δεύτερος (Δραγασάκης) και ο τρίτος (Κουρουμπλής) θα είναι υποψήφιοι με τον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς οι Στρατούλης (5ος) και Χουντής (6ος) πήγαν στη ΛΑΕ, ενώ τη συμπόρευσή της με το κόμμα Λαφαζάνη ανακοίνωσε και η Νάντια Βαλαβάνη (4η), που επίσης καταψήφισε το μνημόνιο. Και οπωσδήποτε σε αυτούς θα πρέπει να προσθέσουμε και δύο βουλευτίνες που ήταν και υποψήφιες για τις Περιφέρειες Βορείου Αιγαίου και Θεσσαλίας, την Αγλαΐα Κυρίτση (Επικρατείας) και την Ηρώ Διώτη (Λάρισα). Η μεν πρώτη θα είναι υποψήφια με τη ΛΑΕ, η δε δεύτερη, λόγω διαφωνιών με το μνημόνιο, δεν θα είναι υποψήφια με τον ΣΥΡΙΖΑ.

2. Οι δυσαρεστημένοι

Η δεύτερη πληγή για τον Τσίπρα είναι οι δυσαρεστημένοι ψηφοφόροι. Αν οι διαφωνούντες βουλευτές και τα κομματικά στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που συγκρότησαν τη ΛΑΕ είναι το πρώτο πρόβλημα, οι δυσαρεστημένοι ψηφοφόροι είναι το δεύτερο και μεγαλύτερο. Από τη μετατροπή του «Οχι» του δημοψηφίσματος σε «Ναι» και την υπογραφή του μνημονίου δεν αισθάνθηκαν προδομένοι μόνο οι κομματικοί, αλλά και οι απλοί άνθρωποι που πίστεψαν στα λεγόμενα του πρωθυπουργού και στρατεύτηκαν στο «Οχι». Επίσης η διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ μαζί με την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης, τη διατήρηση του ΕΝΦΙΑ, τις αυξήσεις στον ΦΠΑ και την αθέτηση των προεκλογικών και προγραμματικών δεσμεύσεων της κυβέρνησης υποβοηθούν την ανάπτυξη κεντρόφυγων τάσεων. Πλέον η πιθανότητα μεγάλης αποχής λόγω δυσαρέσκειας είναι ιδιαίτερα αυξημένη. Αρκετοί από όσους δεν ψηφίσουν ενδεχομένως θα ψήφιζαν ένα κοινό σχήμα ΠΑΣΟΚ - Κινήματος (του Γ. Παπανδρέου) - ΔΗΜ.ΑΡ. Τώρα όμως που η προσπάθεια, ως φαίνεται, ναυαγεί, κάποιοι -και κυρίως αυτοί που θέλουν να έχουν σχέση με το γκουβέρνο- ίσως προτιμήσουν να πάνε στη Ν.Δ. ή ακόμη και στο Ποτάμι, που διεκδικεί να γίνει, μετά τους ΑΝ.ΕΛ., ο επόμενος κυβερνητικός εταίρος του ΣΥΡΙΖΑ. 

3. Οι κοινωνικές κατηγορίες

Η τρίτη πληγή του πολυτραυματία ΣΥΡΙΖΑ που πρέπει να γιάνει ο Τσίπρας είναι η σχέση κυρίως με τους συνταξιούχους, τους αγρότες, τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις νοικοκυρές. Η εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις 25 Ιανουαρίου, σύμφωνα με έρευνα για το εκλογικό αποτέλεσμα, εν πολλοίς στηρίχτηκε στις τέσσερις αυτές κοινωνικές κατηγορίες. Συν βεβαίως τους δημοσίους υπαλλήλους, στους οποίους πιθανολογείται ότι δεν θα υποστεί μεγάλη φθορά λόγω της πολιτικής προστατευτισμού που άσκησε το επτάμηνο της διακυβέρνησής του. Στους συνταξιούχους, που στις εκλογές του 2012 είχε πάρει το 16% των ψήφων, το 2015 πήρε 36%. Στους αγρότες, που παραδοσιακά ψηφίζουν συντηρητικά, το 2012 πήρε 21% και το 2015 ανέβηκε στο 29%. Στους ελεύθερους επαγγελματίες από το 30% πήγε στο 34% και στις νοικοκυρές από το 24% στο 33%. Τώρα και οι τέσσερις αυτές κατηγορίες έχουν πληγεί. Το καλάθι της νοικοκυράς με τις αυξήσεις στον ΦΠΑ ακρίβυνε. Οι συνταξιούχοι μπορεί ακόμη να μην έχουν δει ακόμη τις μειώσεις στις συντάξεις τους, αλλά όλοι γνωρίζουν ότι αυτό θα συμβεί. Στις μεν επικουρικές και στον κλάδο ασφάλισης από τον Σεπτέμβριο, στις δε κύριες από τον Ιανουάριο, και μάλιστα σε ποσοστό που θα φτάνει έως και το 8%. Το μεγαλύτερο πρόβλημα ασφαλώς θα το έχουν οι αγρότες, οι οποίοι θα αρχίσουν να επιβαρύνονται, και μάλιστα σημαντικά, από φορολογικά και άλλα μέτρα που σχετίζονται με το επάγγελμά τους. Η κυβέρνηση προσπάθησε να μην έρθουν όλες οι επιβαρύνσεις μαζεμένες, αλλά να απλωθούν σε βάθος τριετίας. Στο δεύτερο κύμα των μέτρων του μνημονίου που θα έρθει μετά τις εκλογές οι αγρότες θα κληθούν να καταβάλουν το τίμημα που μέχρι τώρα έχουν αποφύγει. Το ίδιο ισχύει και για τους ελεύθερους επαγγελματίες (δικηγόροι, γιατροί, συμβολαιογράφοι κ.ά.), αλλά και τους αυτοαπασχολούμενους με τις αυξήσεις στο μπλοκ παροχής υπηρεσιών, καθώς και με τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες με την προκαταβολή του 100% του φόρου.

4. Η νεολαία και οι άνεργοι

Η τέταρτη πληγή για τον Τσίπρα θα είναι η εκλογική συμπεριφορά των ιδιωτικών υπαλλήλων, των ανέργων και της νεολαίας. Στους πρώτους το 2012 πήρε το 32% των ψήφων και το 2015 το 39%. Στους δεύτερους από το 35% πήγε στο 44%. Τώρα οι μεν άνεργοι συνεχίζουν να παραμένουν άνεργοι, νέες θέσεις εργασίας (και μάλιστα οι 300.000 που θα χρηματοδοτούσε το Πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης) δεν υπάρχουν, το δε μέλλον τους προδιαγράφεται ακόμη πιο ζοφερό αφού επικρατεί κλίμα αποεπένδυσης και η χώρα βυθίζεται εκ νέου στην ύφεση. Οι δε ιδιωτικοί υπάλληλοι δεν είδαν τον βασικό τους μισθό να πηγαίνει στα 751 ευρώ και τα εργασιακά τους δικαιώματα πήραν απλώς αναβολή εκτέλεσης για μερικούς ακόμη μήνες. Ταυτόχρονα, λόγω της συρρίκνωσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας αλλά και των capital controls έχει αυξηθεί η ανεργία στον ιδιωτικό τομέα, ενώ αναμένεται να αυξηθεί ακόμη περισσότερο με το βασίμως πιθανολογούμενο κλείσιμο ακόμη και μεγάλων επιχειρήσεων το φθινόπωρο. Αν στις παραπάνω κοινωνικές κατηγορίες προσθέσουμε και τη νεολαία, εργαζόμενη και σπουδάζουσα -το 2012 ο ΣΥΡΙΖΑ πήρε το 30% των ψήφων και το 2015 το 32%, ενώ στο δημοψήφισμα το 69% των νέων ηλικίας 18-29 ψήφισε «Οχι» και μόνον το 26% «Ναι»-, που συνεχίζει να πλήττεται από την υψηλή ανεργία και τη μετανάστευση των νέων επιστημόνων, τότε η πληγή για τον Τσίπρα, εκλογικά, στις τρεις αυτές κοινωνικές κατηγορίες, κινδυνεύει να κακοφορμίσει. 

5. Οι μετανάστες

Η πέμπτη πληγή του Τσίπρα ασφαλώς είναι το Μεταναστευτικό. Μπορεί να μην ευθύνεται η κυβέρνηση για την έξαρση του φαινομένου, όμως οι χειρισμοί από την αρμόδια υπουργό  Τασία Χριστοδουλοπούλου αντιμετωπίστηκαν με σκεπτικισμό έως και ανοιχτή αμφισβήτηση ακόμη και από κυβερνητικούς παράγοντες, όπως ο συναρμόδιος για την αντιμετώπιση του προβλήματος, υπουργός Προστασίας του Πολίτη Γιάννης Πανούσης. Οι καθημερινές απαράδεκτες εικόνες στην τηλεόραση με τους μετανάστες και τους πρόσφυγες στα παραμεθόρια νησιά και την πρωτεύουσα, πέραν της συμπάθειας για τη δυστυχία των ανθρώπων, αναμφισβήτητα πλήττουν την κυβερνητική εικόνα, προκαλούν ανησυχία ακόμη και σε νουνεχείς αλλά και προοδευτικούς πολίτες και οπωσδήποτε ενισχύουν τα ρατσιστικά σύνδρομα, ενώ πιθανολογείται ότι μπορεί να οδηγήσουν σε υπερψήφιση της Ν.Δ. που τάσσεται υπέρ του «νόμου και της τάξης», πρωτίστως, όμως, της Χρυσής Αυγής που έχει κάνει σημαία της το κλείσιμο των συνόρων και την πάταξη, με κάθε τρόπο, των μεταναστών. 

6. Η στροφή του ΣΥΡΙΖΑ
 
Η έκτη πληγή που πρέπει να επουλώσει ο Τσίπρας σχετίζεται με τον τρόπο που πρέπει να αιτιολογήσει τη στροφή του ίδιου και του κόμματός του στον πραγματισμό. Προσώρας δεν έχει καταφέρει να εντάξει δημιουργικά στη ρητορική του -και απομένει να δούμε αν και με ποιον τρόπο θα το κάνει στο προεκλογικό του πρόγραμμα- την υπογραφή, μετά τον Παπανδρέου και τον Σαμαρά, μνημονίου και από τον ίδιο. Το επιχείρημα ότι του επεβλήθη και δεν είναι ελληνικής ιδιοκτησίας δεν οδηγεί πουθενά και σίγουρα συνιστά πολιτικό λάθος. Το τρίτο μνημόνιο είναι πραγματικότητα, φέρει τη σφραγίδα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛ. και μ’ αυτό θα πορευτεί εφεξής η χώρα. Το θέμα είναι, λοιπόν, πώς θα ενταχθεί σε ένα κυβερνητικό πρόγραμμα και πώς οι μεταρρυθμίσεις και τα μέτρα που συμφωνήθηκαν με τους εταίρους-δανειστές θα μπορέσουν να βγάλουν τη χώρα από την κρίση. Από τη στιγμή που ο Τσίπρας έχει δεσμευτεί ότι θα το εφαρμόσει, και μάλιστα θέτει και ως προεκλογικό δίλημμα το «ποιος είναι αυτός που μπορεί να το υλοποιήσει καλύτερα», είναι άστοχο έως και βλακώδες να σκούζει για το πόσο κακό και επιζήμιο είναι. Ο Τσίπρας πρέπει να βρει άλλον τρόπο για να δικαιολογήσει την πολιτική στροφή που έκανε και το μνημόνιο που υπέγραψε. Και ο μόνος ορθός τρόπος είναι να βγει επιθετικά να υπερασπίσει και τα δύο και όχι να προσπαθεί να ανακαλύψει δικαιολογίες για τον εκβιασμό που δέχθηκε για να το υπογράψει. 

7. Τα ψηφοδέλτια

Η έβδομη πληγή την οποία πρέπει να γιατρέψει ο Τσίπρας, για να μπορεί να ελπίζει σε ένα καλό εκλογικό αποτέλεσμα, βρίσκεται στο πρόσωπο του ΣΥΡΙΖΑ. Τα ψηφοδέλτια που θα εμφανίσει θα πρέπει να μπορούν να ενισχύσουν την εικόνα του ρεαλιστή και μετατοπιζόμενου προς το κέντρο της πολιτικής ζωής ηγέτη. Η μεγάλη εκλογική δεξαμενή του ΣΥΡΙΖΑ δεν βρίσκεται στην κομμουνιστική Αριστερά, αλλά στην Κεντροαριστερά. Το πρόγραμμα που θα κληθεί να εφαρμόσει, εφόσον κερδίσει τις εκλογές και σχηματίσει κυβέρνηση, δεν συμβαδίζει με την ιδεολογία και τις προτεραιότητες της κομμουνιστογενούς Αριστεράς, αλλά αφορά το σύνολο της κοινωνίας και πρωτίστως τον κόσμο της παραγωγής και της εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, ενώ είναι απότοκο και συνυφασμένο με τα προτάγματα της καπιταλιστικής Ευρώπης και τις νόρμες που ισχύουν σε αυτήν. Οι άνθρωποι που θα χρειαστεί να το εφαρμόσουν θα πρέπει να έχουν επιστημονική γνώση και τεχνοκρατικές ικανότητες. Καλοί είναι οι ινστρούχτορες, αλλά για τα αμφιθέατρα, τα πηγαδάκια και τις κομματικές συνάξεις. Η Κουμουνδούρου είναι περισσότερο προσανατολισμένη, λένε, στο να σταματήσει η εξ αριστερών διαρροή προς τον Λαφαζάνη και ελάχιστα ασχολείται με το άνοιγμα προς το Κέντρο της πολιτικής ζωής, εκεί δηλαδή που θα παιχτεί και το εκλογικό αποτέλεσμα, αλλά και το μετεκλογικό παιχνίδι της διακυβέρνησης.