Χρ. Ι. Στεφανάδης

Ο Λένιν είχε πει: «Το θέμα δεν είναι να μην κάνουμε λάθη. Ολοι κάνουμε λάθη. Το θέμα είναι να μην κάνουμε ουσιαστικά λάθη και να μπορούμε να τα επανορθώσουμε γρήγορα και εύκολα». 
Ο άνθρωπος, ως κοινωνικό ον, στη συνεχή προσπάθειά του να προσαρμόζεται στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον κάνει λάθη που έχουν κυρίως σχέση με την επιβίωσή του και τη βελτίωση των όρων της διαβίωσής του. 
Επίσης, κάνει λάθη στον επαγγελματικό του χώρο στην προσπάθειά του να ασκήσει τις δεξιότητές του: Κάνει λάθη σε αποφάσεις που έχουν σχέση με ομαδικές δραστηριότητες, όπως οι συνδικαλιστικές δράσεις και ο χώρος της τοπικής αυτοδιοίκησης. Αλλά κάνει και λάθη λειτουργώντας σε διάφορες θέσεις της κεντρικής πολιτικής σκηνής. 
Η έννοια του λάθους είναι σύνθετη και πολυπαραγοντική. 
Εχει σχέση με τη χρονική στιγμή που διαπράττεται το λάθος. Μια λάθος απόφαση και δράση σήμερα μπορεί να θεωρείται σωστή σε κάποια μελλοντική χρονική περίοδο. 
Εχει σχέση με την πρόθεση του ατόμου που κάνει το λάθος. Διαφορετικά κρίνεται εκείνος που από άγνοια των συνθηκών και των επιπτώσεων κάνει το λάθος και διαφορετικά εκείνος που κάνει το λάθος γνωρίζοντας τις πιθανές επιπτώσεις στον ίδιο ή στο σύνολο. 
Εχει σχέση με το πνευματικό επίπεδο του ατόμου. Διαφορετικά αξιολογείται το λάθος ενός παιδιού του οποίου ο εγκέφαλος δεν έχει πλήρως αναπτυχθεί, ή ενός άτομου με μειωμένες πνευματικές ικανότητες, και διαφορετικά το λάθος ενός ευφυούς. 
Εχει σχέση με την πρόθεση του ατόμου που κάνει το λάθος.
Κυρίως όμως έχει σχέση με το αποτέλεσμα. Υπάρχουν λάθη που έχουν ασήμαντες ή μικρής σημασίας επιπτώσεις, αλλά υπάρχουν και λάθη που έχουν καταστροφικά αποτελέσματα. 

Ενδεικτικά αναφέρονται τα ιατρικά λάθη και τα λάθη στην κεντρική πολιτική σκηνή. 
Μπορεί μια λάθος ιατρική απόφαση να λαμβάνεται σε χρονική στιγμή που τα δεδομένα την επέβαλαν, αλλά με την αλλαγή των δεδομένων η απόφαση αντικειμενικά να ήταν λάθος. 
Μπορεί το ιατρικό λάθος να προκύπτει από άγνοια και όχι από πρόθεση (π.χ. οικονομικό κέρδος). 
Το αποτέλεσμα όμως εν τέλει θα βαρύνει στην αξιολόγηση. Υπάρχουν λάθη χωρίς επίπτωση στην υγεία του ασθενούς, αλλά και λάθη με καταστροφικές επιπτώσεις. 
Στην πολιτική όμως τα λάθη αποκτούν μεγαλύτερη σημασία, αφού από το αποτέλεσμα επηρεάζεται το σύνολο των πολιτών. 
Ενα παράδειγμα: Ηταν Ιούνιος του 1988. 
Εξι μήνες μετά τη συνάντηση που είχε ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδος Α. Παπανδρέου με τον Τούρκο ομόλογό του, Οζάλ, στο Νταβός της Ελβετίας, σε μια προσπάθεια εξομάλυνσης των σχέσεων των δύο χωρών. Ο τότε πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Κ. Μητσοτάκης κατέθεσε πρόταση δυσπιστίας στη Βουλή για το σύνολο της κυβερνητικής πολιτικής. 
Η συζήτηση επικεντρώθηκε, κυρίως, στην εξωτερική πολιτική, και τότε ήταν που ο Α. Παπανδρέου αναγκάστηκε να πει το περίφημο πλέον «mea culpa», αναγνωρίζοντας ότι ήταν λάθος του που για χάρη της εξομάλυνσης των σχέσεων με την Τουρκία έβαλε «στο ράφι» -όπως τον κατηγορούσε ο κ. Μητσοτάκης- το Κυπριακό. Η πρόταση της Νέας Δημοκρατίας απορρίφθηκε αφού καταψήφισαν 157 βουλευτές και υπέρ 123, ενώ ΚΚΕ και ΕΑΡ απουσίασαν. Το mea culpa όμως δεν απέτρεψε τις διαχρονικές δυσμενείς επιπτώσεις στο κυπριακό ζήτημα. 
Παρακολούθησα πρόσφατη συνέντευξη του πρωθυπουργού σε τηλεοπτικό σταθμό. 
Αναγνώρισε αβίαστα πολλά λάθη του, που έχουν σχέση τόσο με τη διαδικασία της υπογραφής της πρόσφατης συμφωνίας-μνημόνιο με τους εταίρους μας όσο και με την επιλογή βασικών συνεργατών του. 
Πολλά από αυτά τα λάθη ήδη άρχισαν να κρίνονται αρνητικά εκ του αποτελέσματος. 
Ο Νίτσε είπε: «Ξεχνάει κανείς τα λάθη του όταν τα εξομολογείται σε κάποιον άλλον. Ο άλλος, όμως, δεν τα ξεχνάει…»