Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Το σενάριο προβάλλεται ως απειλή, με στόχο να ακυρώσει το επιχείρημα ότι η ρήξη και όλα όσα συνεπάγεται είναι κάτι που ούτε η Ευρώπη μπορεί να αντέξει και, επομένως, η τελευταία κάποια στιγμή θα υποχωρήσει.

Η επίκληση του Grexit είναι επίσης μια προσπάθεια να ακυρωθούν εκ των προτέρων τα πολιτικά όπλα τα οποία εξετάζει η ελληνική κυβέρνηση, όπως το δημοψήφισμα.

Ενα δημοψήφισμα θα είχε στόχο, ανάμεσα σε άλλα, να οδηγήσει τις πιέσεις των δανειστών σε ένα δημοκρατικό αδιέξοδο. Με βάση το σκεπτικό αυτό, εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία και οι Ελληνες απορρίψουν με δημοψήφισμα ένα νέο σκληρό και αδιέξοδο πρόγραμμα όπως το προηγούμενο, με ποια νομιμοποίηση θα μπορούν οι δανειστές να επιμείνουν σε αυτό; Και τι θα σημάνει αυτό για άλλες χώρες όπου υπάρχουν αντιδράσεις και ευρωσκεπτικισμός;

Για να είναι, όμως, αποτελεσματικό το πολιτικό όπλο του δημοψηφίσματος, είναι προϋπόθεση οι δανειστές να έχουν τον φόβο ότι εάν συμβεί ένα «ατύχημα» στην Ελλάδα, αυτό θα είναι κάτι που δεν μπορούν κι εκείνοι να αντέξουν και, επομένως, υπό τον φόβο των συνεπειών θα αναγκαστούν να υποχωρήσουν.

Η εκτίμηση ότι η Ευρώπη μπορεί να αντέξει ένα Grexit βασίζεται σε μια στενή οικονομική λογική, σύμφωνα με την οποία νέοι θεσμοί (όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Διάσωσης - ESM) και οι αγορές ομολόγων από την ΕΚΤ μπορούν να απορροφήσουν τους πιθανούς κραδασμούς.

Είναι αμφίβολο ότι οι παραπάνω εκτιμήσεις είναι βάσιμες. Σε κάθε περίπτωση, είναι αμφίβολες διότι ουδείς μπορεί να προβλέψει ποια θα είναι η αλυσίδα γεγονότων που θα ακολουθήσουν σε περίπτωση Grexit και ποιες οι συνέπειες. Το φαινόμενο θα είναι χαοτικό, οι επιπτώσεις πολλαπλασιαστικές και το ρίσκο ουσιαστικά ανυπολόγιστο.
Ορισμένοι σκληροπυρηνικοί κύκλοι στην Ευρώπη υποστηρίζουν (ήδη από το 2012) ότι εάν η Ελλάδα εγκαταλείψει το ευρώ, θα πιστοποιηθεί η αποφασιστικότητα των υπολοίπων μελών να τηρήσουν τους κανόνες και επομένως η συνοχή της Ευρωζώνης θα ενισχυθεί.

Στην πραγματικότητα, όμως, ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρωζώνη είναι ακριβώς πολιτικός. Ακόμα κι αν υποθέταμε ότι οι πρώτες άμεσες οικονομικές συνέπειες θα μπορούσαν κάποια στιγμή να τεθούν υπό έλεγχο, εάν η αλυσίδα του ευρώ σπάσει, την επόμενη στιγμή θα υπάρξει ένα νέο πολιτικό δεδομένο. Αυτομάτως θα δημιουργηθεί η πιθανότητα και για άλλες χώρες να βρεθούν εκτός ευρώ υπό τις κατάλληλες πολιτικές συνθήκες. Το αποτέλεσμα πιθανότατα θα είναι μια αμφιβολία για το μέλλον του κοινού νομίσματος, η οποία θα ανοίξει αργά ή γρήγορα έναν νέο κύκλο οικονομικών επιπτώσεων.

Είναι εξαιρετικά αμφίβολο λοιπόν ότι οι πολιτικές ηγεσίες μπορούν να αναλάβουν το πολιτικό κόστος για ένα βήμα στο κενό και υπό το πρίσμα αυτό θα πρέπει να αξιολογούνται οι δηλώσεις, τα υπονοούμενα και όλος ο θόρυβος που παρεμβάλλεται κάθε φορά που η διαπραγμάτευση φτάνει σε κρίσιμο σημείο.