Γ. Χ. Παπαγεωργίου

Έχει την ευθύνη για τη νομισματική πολιτική και την εποπτεία των τραπεζών στην ευρωζώνη, με αποτέλεσμα να είναι ο μόνος που έχει εξουσία επί του συνόλου της “επικράτειας”, χωρίς να υπάρχει ένα αντίστοιχο πολιτικό αντίβαρο.

Το πόσο σημαντική είναι η εξουσία του φάνηκε το 2012, όταν μια απλή δήλωση ότι ότι θα κάνει “οτιδήποτε χρειαστεί” για να διατηρήσει τη συνοχή του ευρώ ήταν αρκετή για να εκτονώσει την πίεση στο κοινό νόμισμα.

Γιαυτό και έχουν εναποτεθεί πολλές ελπίδες στις κινήσεις που κάνει πλέον η ΕΚΤ για να χορηγήσει πρόσθετη ρευστότητα στην ευρωζώνη έτσι ώστε να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο του αντιπληθωρισμού (το αντίθετο του πληθωρισμού, όταν έχουμε πτώση των τιμών) και της ύφεσης.

Όλα δείχνουν ότι μέσα στο επόμενο διάστημα η ΕΚΤ θα αρχίσει να αγοράζει μαζικά ομόλογα (κρατικά και ιδιωτικά) όπως έκανε τα τελευταία χρόνια η αμερικανική κεντρική τράπεζα. Πρόκειται για τη λεγόμενη ποσοτική χαλάρωση ή “τύπωμα χρήματος”, όπως έχει επικρατήσει να λέγεται, η οποία είναι πλέον βέβαιο ότι θα προχωρήσει και το μόνο που απομένει είναι να δούμε πότε θα ενεργοποιηθεί. Τα άλλα μέτρα τα οποία έχει ήδη ανακοινώσει η ΕΚΤ όπως τα φθηνά δάνεια προς τις τράπεζες (TLTRO)  και αγορές τιτλοποιημένων δανείων (ABS) δεν αρκούν για να καλύψουν τον στόχο για πρόσθετη ρευστότητα 1 τρισ. ευρώ.

Ο συνδυασμός των μέτρων αυτών θα βοηθήσει τη ρευστότητα των τραπεζών αλλά και το δανεισμό των κυβερνήσεων, όπως η ελληνική, καθώς η έκδοση νέων ομολόγων με χαμηλότερο επιτόκιο θα διευκολυνθεί.

Το θέμα, όμως, είναι ότι δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι αυτή η πρόσθετη ρευστότητα θα μετατραπεί και σε δάνεια προς τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, έτσι ώστε να τονωθεί η οικονομική δραστηριότητα και να καταπολεμηθούν οι αντιπληθωριστικές τάσεις.
Το σημαντικότερο ζήτημα είναι ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν σοβαρά προβλήματα στους ισολογισμούς τους, είτε επειδή διαθέτουν περιουσιακά στοιχεία που έχουν χάσει την αξία τους λόγω της κρίσης, είτε λόγω κακών δανείων που δεν έχουν ξεκαθαρίσει. Το επόμενο διάστημα, ξεκινώντας από τα αποτελέσματα των stress test στις 26 Οκτωβρίου, θα περάσουν σε μία φάση εντατικής απομόχλευσης, επιχειρώντας δηλαδή να μειώσουν την έκθεσή τους σε δάνεια σε σχέση με τα κεφάλαιά τους. Είναι μια φάση η οποία έχει μεγάλο κόστος και πίεση και για τις τράπεζες αλλά και για τις επιχειρήσεις και αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες θα δώσουν προτεραιότητα στο να λύσουν τα δικά τους προβλήματα και όχι στο να δίνουν δάνεια στην αγορά.

Το άλλο πρόβλημα είναι ότι σε πολλές χώρες, ειδικά σε εκείνες του Νότου που αντιμετωπίζουν και το πρόβλημα του αντιπληθωρισμού και της ύφεσης (όπως κατ’ εξοχήν η Ελλάδα) οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά υποφέρουν λόγω της κρίσης και δεν είναι σε θέση να ζητήσουν δάνεια. Θα υπάρχει ένα πρόβλημα ζήτησης, ακόμα κι αν λυθεί το πρόβλημα της προσφοράς με τις ενέργειες της ΕΚΤ. Αυτό άλλωστε φάνηκε και στην πρώτη φάση χορήγησης φθηνών δανείων από την ΕΚΤ (Targeted Long Term Refinancing Operations) όπου η ζήτηση από τις τράπεζες ήταν χαμηλότερη των προσδοκιών.

Είναι σαφές λοιπόν ότι οι κινήσεις Ντράγκι είναι θετικό βήμα σε μια ευρωζώνη που κινδυνεύει να ζήσει το σύνδρομο της Ιαπωνίας, με μακροχρόνια περίοδο ύφεσης ή στασιμότητας, αλλά δεν είναι και ικανές να λύσουν το αναπτυξιακό πρόβλημα.

Για να γίνει αυτό χρειάζονται τολμηρές πολιτικές κινήσεις, οι οποίες θα οδηγήσουν σε ένα ευρωπαϊκό new deal με ένα γενναίο πρόγραμμα επενδύσεων το οποίο θα τονώσει την ευρωπαϊκή οικονομία και θα της δώσει την ευκαιρία να ανασυνταχθεί δημιουργώντας απασχόληση και εισόδημα σε τομείς αιχμής, αλλά και να επανακτήσει τη χαμένη ανταγωνιστικότητά της στο διεθνή καταμερισμό εργασίας.

Δυστυχώς, όμως, φαίνεται ότι οι πολιτικές ηγεσίες στην ευρωζώνη δεν είναι έτοιμες για γενναίες πολιτικές κινήσεις.