Χρ. Ι. Στεφανάδης

Ο εγκέφαλος είναι το πιο πολύπλοκο όργανο του ανθρώπινου σώματος. Η ανάπτυξη του ανθρώπινου εγκεφάλου -και συγκεκριμένα του εγκεφαλικού φλοιού- κατά τη διάρκεια εκατομμυρίων χρόνων εξέλιξης καθορίζει τα μοναδικά χαρακτηριστικά του σημερινού ανθρώπου, όπως οι υψηλές νοητικές λειτουργίες, η γλώσσα, η συνείδηση και η δημιουργικότητα.

Μηχανικές βλάβες στον εγκέφαλο συνεπάγονται αλλαγές στη συμπεριφορά. Η πρώτη ουσιαστικά επιστημονική παρατήρηση έγινε το 1848 σε έναν εργάτη σιδηροδρόμων στην Αμερική, όπου μια έκρηξη είχε ως συνέπεια μια ράβδος να διαπεράσει το μάγουλό του και τον εγκέφαλό του, αλλά όλως παραδόξως προκάλεσε ελάχιστες ανατομικές βλάβες. Ωστόσο, η προσωπικότητά του άλλαξε δραματικά μετά το ατύχημα και από ευσυνείδητος, ευγενικός και καλός άνθρωπος, έγινε αγενής, απερίσκεπτος και κοινωνικά ανεύθυνος και επιθετικός.

Σήμερα είναι γνωστό ότι ανατομικές βλάβες σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου επηρεάζουν καθοριστικά τις λειτουργίες του, δυνητικά σε όλα τα επίπεδα.

Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες φυσικές ή φαρμακευτικές ουσίες που επηρεάζουν αποδεδειγμένα διάφορες περιοχές του εγκεφάλου, τροποποιώντας την ανθρώπινη συμπεριφορά. Παραδείγματα φυσικών ουσιών είναι η αλκοόλη, η ινδική κάνναβη και άλλες ναρκωτικές ουσίες. Επίσης, πληθώρα φαρμακευτικών ουσιών επηρεάζουν και τροποποιούν την ανθρώπινη συμπεριφορά, επιδρώντας σε διάφορα εγκεφαλικά κέντρα. Σε αυτές τις φαρμακολογικές δράσεις, άλλωστε, βασίζεται και η σύγχρονη ψυχιατρική επιστήμη, η οποία έχει κάνει τεράστιες προόδους.

Σε πολλές, επίσης, καταστάσεις παρατηρούνται παρενέργειες, από την ψυχική σφαίρα, φαρμάκων που χορηγούνται για άλλες παθήσεις. Είναι γνωστές, για παράδειγμα, οι παρενέργειες της χρόνιας χορήγησης κορτιζόνης, η οποία προκαλεί καταθλιπτική συνδρομή. Καθοριστικές αλλαγές, όμως, στη συμπεριφορά του ατόμου συχνά προκύπτουν έπειτα από σοβαρή σωματική αναπηρία.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο κάθε άνθρωπος είναι βιολογικά μοναδικός. Αυτή η μοναδικότητα ισχύει κυρίως για τον εγκέφαλό του, που καθορίζει και τις πνευματικές ικανότητές του αλλά και τη συμπεριφορά του.
Η σύγχρονη κοινωνία μας, έπειτα από παγκόσμιους ολοκληρωτικούς πολέμους, τρομακτικές φυσικές καταστροφές, αιματοχυσίες, απίστευτους θρησκευτικούς φανατισμούς και τραγικές ανθρωπιστικές κρίσεις έχει ωριμάσει αρκετά, με τρόπο ώστε να αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους, σωματικά και ψυχικά υγιείς, αλλά και σωματικά και ψυχικά πάσχοντες. Και υπάρχει χώρος για όλους, και υπάρχει κατανόηση και φροντίδα και αλληλεγγύη. Και είναι αυτονόητο ότι το δικαίωμα να εκλέγουν στη δημοκρατία μας πρέπει να το έχουν -και το έχουν- όλοι.

Αυτοί που καλούνται να εκλέξουν οι πολίτες θα πρέπει να έχουν το ελάχιστο τεκμήριο της σωματικής και ψυχικής υγείας.
Η παγκόσμια Ιστορία έχει πολλά παραδείγματα όπου η υγεία μεγάλων πολιτικών αρχηγών επηρέασε τις τύχες του κόσμου.

Ενα παράδειγμα είναι ο Αμερικανός πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούσβελτ, που με βαριά κλονισμένη την υγεία του πήγε στη διάσκεψη της Γιάλτας τον Φεβρουάριο του 1945, στην οποία καθορίστηκε το μέλλον της Ευρώπης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπάρχουν απόψεις ότι τα αποτελέσματα της διάσκεψης σε διαφορετικές συνθήκες ίσως ήταν διαφορετικά...

Και στην Ελληνική Ιστορία υπάρχουν, όμως, πολλά παραδείγματα...
Είδαμε πολιτικούς με κλονισμένη υγεία να παίρνουν αποφάσεις και να ενεργούν κατά τρόπο που θα ήταν αδιανόητος σε προηγούμενη περίοδο της πολιτικής τους ζωής.

Οπως είπε ο Λατίνος ποιητής Γιουβενάλης: «Mens sana in corpore sano» (νους υγιής εν σώματι υγιεί).
Αυτό το ρητό πρέπει κυρίως να ισχύει για τους πολιτικούς ηγέτες...

* Ο Χριστόδουλος Ι. Στεφανάδης είναι καθηγητής Καρδιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών